بازار اولیه (Primary Market) چیست؟ (به ندرت در اخبار می بینید، نه روزانه)

اغلب، بازار اولیه را شما در اخبار نمی‌بیند.

آنچه شما می‌بینید؛ در واقع، «نیمه دوم» داستان است — نه نیمه اول آن، چیزی که این پُست آن را شرح می‌دهد.

شروع واقعی — جایی که سهام برای اولین بار متولد می‌شود — بازار اولیه نام دارد. این دنیایی آرام‌تر و پشت صحنه است — جایی که جادوی واقعی جمع‌آوری سرمایه برای شرکت‌ها اتفاق می‌افتد — یعنی مدت‌ها قبل از شروع داستان معاملات روزانه.

(اوراق قرضه نیز بازار اولیه دارد. اما؛ تمرکز ما روی بازار اولیه سهام است)

تعریف ساده بازار اولیه چیست؟

بیایید ساده به آن نگاه کنیم:

• بازار اولیه جایی است که یک شرکت، سهام جدید ایجاد می‌کند و برای اولین بار مستقیماً به سرمایه‌گذاران می‌فروشد.
• پول حاصل از این فروش مستقیماً به جیب خود شرکت می‌رود.

به زبان دیگر؛ بازار اولیه، نیمه اول بازار بورس است که از در دید عموم کم‌تر ظاهر می‌گردد. آنچه ما روزانه در نمودار و اخبار می‌بینم، مربوط بازار ثانویه یا بازار دوم است.

می‌توانید آن را مانند خرید ماشین/موتر/خودروهای نو مستقیماً از کارخانه در نظر بگیرید. شما به سازنده پول می‌دهید و او از آن پول برای اداره کسب‌وکارش استفاده می‌کند. بازار اولیه “کارخانه تولید سهام” است.

بازیگران اصلی: چه کسانی در بازار اولیه مشارکت دارند؟

سه گروه اصلی چرخ‌های بازار اولیه را به حرکت درمی‌آورند:

1. عرضه‌کننده یا صادر کننده سهام (Issuer): این همان شرکتی است که می‌خواهد با فروش سهام پول جمع‌آوری می‌کند. می‌تواند یک استارت‌آپ باشد که اولین عرضه اولیه خود (IPO) را انجام می‌دهد یا یک شرکت معتبر که به دنبال جذب سرمایه بیشتر است.
2. سرمایه‌گذاران (Investors): اینها افرادای پولدار یا شرکت‌های بزرگ مالی (مانند صندوق‌های بازنشستگی یا صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک) هستند که سهام جدید را می‌خرند.
3. متعهدان پذیره‌نویس (Underwriters): اینها همان واسطه‌های متخصص (مانند بانک‌های سرمایه‌گذاری مانند گلدمن ساکس یا مورگان استنلی) هستند. آنها به شرکت کمک می‌کنند قیمت سهام را تعیین کنند، عرضه را از نظر قانونی آماده کنند و سرمایه‌گذارانی برای خرید سهام پیدا کنند.

نحوه جمع‌آوری سرمایه توسط شرکت‌ها

یک شرکت از بازار اولیه فقط یکبار نه — بلکه بارها می‌تواند سهام بفروشند. در اینجا خلاصه روش‌های فروش سهام جدید را معرفی می‌کنیم.

• عرضه اولیه عمومی (Initial Public Offering): این مهم‌ترین رویداد است. این زمانی است که یک شرکت خصوصی برای اولین بار سهام خود را به عموم مردم می‌فروشد و از شرکت خصوصی تبدیل به شرکت “سهامی عام” می‌شود.
• عرضه عمومی بعدی یا ثانویه (Follow-on Public Offering): زمانی است که شرکتی که از قبل عمومی است، سهام جدیدی صادر می‌کند و برای جمع‌آوری پول بیشتر می‌فروشد. این کار گاهی می‌تواند ارزش سهام موجود را کاهش دهد (اتفاقی است به نام «رقیق‌شدن سهام»).
• عرضه حقوقی (Rights Issue): یک پیشنهاد ویژه که یک شرکت عمومی فقط به سهامداران موجود خود می‌دهد و به آنان این حق را می‌دهد که سهام جدید را با قیمتی تخفیف‌یافته خریداری کنند.

تفاوت‌های بازار اولیه و ثانویه

در اینجا جدولی ساخته ایم که بازار اولیه و بازار ثانویه را باهم مقایسه می‌کند.

مزایا و معایب مشارکت در بازار اولیه

سرمایه‌گذاری در بازار اولیه—به‌ویژه از طریق رویدادهایی مانند عرضه اولیه سهام — می‌تواند هیجان‌انگیز باشد، اما بدون مبادلات و ریسک‌های خود نیست. درک هم فرصت‌ها و هم نقاط ضعف آن می‌تواند به شما کمک کند تا تصمیمات هوشمندانه‌تری بگیرید.

مزایای مشارکت در بازار اولیه

اگر شما یک معامله‌گر کوچک هستید، نمی‌توانید در این بازار شرکت کنید. خرید از این بازار نیازمند سرمایه‌ بزرگ است — نه 5000 دالر/دلار. اما؛ اگر توانستید شرکت کنید، دارای مزایای زیر است.

• شرکت در مراحل اولیه: بازار اولیه به شما فرصت منحصربه‌فردی می‌دهد تا پیش از آنکه سهام شرکت به‌صورت عمومی معامله شود، در آن سرمایه‌گذاری کنید. اگر به چشم‌انداز بلندمدت شرکت ایمان دارید، شرکت در این مرحله می‌تواند مانند دریافت بلیط/تکت ردیف اول برای سفر رشد آن باشد.
• پتانسیل بازدهی بالا: اگر شرکت عملکرد خوبی داشته باشد و جایگاه خود را در بازار تثبیت کند، ارزش سهام شما ممکن است پس از شروع معاملات در بازار ثانویه به‌طور چشمگیری افزایش یابد. برخی از موفق‌ترین سرمایه‌گذاری‌های تاریخ، با مشارکت در عرضه اولیه سهام آغاز شده‌اند.
• شفافیت قیمت‌گذاری (گاهی اوقات): سهام عرضه اولیه معمولاً با یک قیمت ثابت پیشنهاد می‌شوند که می‌تواند نسبت به نوسانات قیمتی بازار ثانویه، پیش‌بینی‌پذیری بیشتری فراهم کند — البته این به معنای تضمین عملکرد آینده نیست.

معایب شرکت در بازار اولیه

شما با داشتن پول کافی می‌توانید در بازار شرکت کنید، اما نیازمند تحقیق دقیق، انتظارات واقع‌بینانه و تحمل عدم قطعیت است. قبل از اینکه وارد این بازار شوید، معایب‌های زیر را در نظر بگیرید.

• ریسک بالا، به‌ویژه در مورد شرکت‌های جدید: بسیاری از شرکت‌هایی که وارد بورس می‌شوند هنوز در مرحله رشد هستند. مدل کسب‌وکارشان اثبات‌ نشده، سودآوری محدودی دارند یا در شرایط بازاری نامطمئن فعالیت می‌کنند. هیچ تضمینی وجود ندارد که سهام پس از عرضه، عملکرد خوبی داشته باشد. در واقع، بسیاری از عرضه‌های اولیه در سال اول عملکرد ضعیفی از خود نشان می‌دهند.
• هیاهوی رسانه‌ای می‌تواند گمراه‌کننده باشد: عرضه‌های اولیه اغلب همراه با بازاریابی گسترده، سر و صدای رسانه‌ای و جنون سوداگری است. این امر می‌تواند انتظارات را فراتر از آنچه فاندمنتال شرکت پشتیبانی می‌کند، افزایش دهد و پس از کاهش هیجان اولیه، منجر به افت شدید قیمت شود.
• دسترسی محدود برای سرمایه‌گذاران خُرد: در عمل، بهترین سهام عرضه اولیه معمولاً برای شرکت‌های سرمایه‌گذاری، صندوق‌های سرمایه‌گذاری و افراد ثروتمندی که روابط قوی با کارگزاری‌ها دارند، در نظر گرفته می‌شود. سرمایه‌گذاران عادی اغلب یا به سهام دسترسی ندارند یا تنها پس از شروع معاملات — معمولاً با قیمت بالاتری — می‌توانند خرید کنند.
• دوره قفل‌ (Lock-Up): حتی اگر سهام دریافت کنید، معمولاً مدیران، سهامداران اصلی و سرمایه‌گذاران اولیه طی یک دوره قفل‌ (معمولاً 90 تا 180 روز) اجازه فروش سهام خود را ندارند. وقتی این دوره به پایان می‌رسد، ورود یک حجم زیاد از سهام جدید به بازار ممکن است قیمت‌ها را پایین بیاورد و بر بازدهی شما تأثیر منفی بگذارد.

یک سرمایه‌گذار خُرد چگونه می‌تواند در بازار اولیه مشارکت کند؟

شما کاملاً در حاشیه نیستید! در اینجا راه‌های ممکن مشارکت آورده شده است:

• خرید اوراق بدهی جدید: بازار اولیه برای اوراق قرضه (مانند اوراق مشارکت) نیز وجود دارد. اغلب می‌توانید اوراق دولتی یا شرکتی جدید را مستقیماً در زمان انتشار خریداری کنید.
• شرکت در عرضه اولیه: از طریق حساب کارگزاری خود، می‌توانید برای خرید سهام در یک عرضه اولیه درخواست دهید. اگرچه دسترسی همیشه تضمین‌شده نیست، اما ممکن است.
• شرکت در عرضه حقوقی: اگر از قبل سهام یک شرکتی را دارید که عرضه حقوقی اعلام می‌کند، به شما این گزینه داده می‌شود که سهام بیشتری با قیمت تخفیف‌دار خریداری کنید.

سخن پایانی

پس، دفعه بعد که چراغ‌های چشمک‌زن و نمودارهای آشفته را در اخبار مالی یا نمودارها دیدید، به یاد داشته باشید: شما فقط “بازار دوم بازار بورس” را می‌بینید.

بازار اولیه، آن “قدم حیاتی اول” است. این فرآیند آرام و استراتژیک، جایی است که شرکت‌ها ساخته می‌شوند، سرمایه تأمین می‌شود و سهامی که بعداً همه معامله می‌کنند، متولد می‌شوند. درک آن، اولین قدم برای درک واقعی نحوه کار جهان مالی است.