صرافی غیر متمرکز به یک بازار آنلاین ارز دیجیتال می‌گویند که کنترل دارایی (ارزها) در دستان شرکت‌کنندگان پراکنده می‌باشند.
این صرافی صرف به شما اجازه می‌دهد که یک ارز را با ارز دیگر بدون واسطه تبادله کنید. مدیریت و امنیت دارایی‌های شما در حضانت خود شما است. به عبارت دیگر، خود شما مسئول نگهداری ارزهای دیجتیال خود هستید.
چگونه؟
صرافی غیر متمرکز یک پلتفورمی است که به شما اجازه می‌دهد کیف پولی وب۳ (Web3) خود را به آن وصل کرده و به کمک قرارداد هوشمند (برنامه های خودکار یا خود اجرا) بدون نیاز به واسطه یا نهاد مرکزی یک ارز را به ارز دیگر تبدیل کنید.
برعکس صرافی متمرکز، صرافی غیر متمرکز پول فیات (مانند دالا/دالر، یورو و ین) را قبول ندارند. شما فقط یک ارز دیجیتال را با ارز دیجیتال دیگر مبادله می‌کنید.
انواع صرافی غیر متمرکز
۱. صرافی غیر متمرکز بازارساز خودکار (AMM)
بازارساز خودکار (Automated Market Maker = AMM) از استخر نقدینگی (Liquidity Pool) استفاده می‌کند.
استخر نقدینگی مجموعه‌ای از ارز دیجیتالی است که در قرارداد هوشمند قفل شده است. در این استخر همه می‌تواند سهم بگیرند و از کمیسیون/کمیشن که بابت معاملات در این استخر انجام می‌شود سود ببرند.
۲. صرافی غیر متمرکز کتاب سفارش (Order Book)
صرافی غیر متمرکز کتاب سفارش تا اندازه شبیه صرافی متمرکز است.
در این نوع صرافی، خریدار قیمت که حاضر به خرید است و فروشنده قیمت که حاضر به فروش است تعیین می‌کند.
این سفارش‌ها مشهور به سفارش‌های حد/منحصر/محدود (Limit Orders) است که در صرافی‌های بازارساز خودکار ممکن نیست. و همین ویژگی است که او را با صرافی بازارساز تفکیک می‌کند.
سفارش‌ها ممکن است روی زنجیر (On-chain) و خارج از زنجیر (Off-chain) انجام شود.
هزینه و زمان لازم تباله روی زنجیر بیشتر است. چرا؟ چون باید معاملات روی بلاکچین ثبت و توسط استخراج کنندگان ارز تایید شود.
در سفارش‌های خارج از زنجیر، تریدر (تاجر) باید اول ارز خود را واریز کند. سپس می‌تواند مانند صرافی متمرکز سریع و با هزینه کم معامله کند. اما، در جریان برداشت تراکنش روی بلاکچین انجام می‌شود.
۳. صرافی غیر متمرکز گردآورنده (Aggregator)
پس از موفقیت صرافی‌های بازارساز، استخرهای زیادی ایجاد شده و ارزهای دیجیتال بین آنها تقسیم شد.
این تقسیمات سبب شد که قیمت‌ها در صرافی‌ها از هم تفاوت زیاد داشته باشند. صرافی گردآورنده آمد و همین مشکل را حل کرد.
یک صرافی غیرمتمرکز گردآورنده استخرهای چندین صرافی را بررسی کرده و ارزان ترین قیمت را انتخاب می‌کند تا هزینه را پایین آورد.
اما مشکل زمانی ایجاد می‌شود که ارزها درخواستی را از چندین استخر جمع آوری کند. در این صورت، ممکن است هزینه تراکنش زیاد شوند.
امیتازات صرافی غیر متمرکز
۱. غیر حضانتی
از آنجای که صرافی غیر متمرکز حضانت دارایی شما را ندارند، و شما نیاز ندارید که کلید خصوصی و واژگان عبوری خود را در جریان معامله در میان بگذارید.
بجای آن، این نوع صرافی با والت شما ارتباط گرفته و معامله توسط قرارداد هوشمند انجام می‌شود.
۲. عدم نیاز به تایید هویت
بسیاری از صرافی‌های غیر متمرکز در خواست سند هویت از شما نمی‌کند. لازم نیست که شما تصویر و سند هویت هویت خود را با آن در میان بگذارید.
با این روش می‌توانید در دنیای ارز دیجیتال گم‌نام بمانید.
۳. دسترسی سکه‌ها و توکن‌ها
سکه‌ها و توکن‌ها معمولا بار اول در صرافی‌های غیر متمرکز قابل دسترس می‌گردد. افراد مشتاق می تواند از این فرصت استفاده کرده و به قیمت پایین‌تر خرید کنند.
خریداران ارز جدید با ید احتیاط کنند که عرضه ارزهای جدید در این نوع صرافی آسان است. به همین دلیل امکان کلاهبرداری نیز بیشتر است.
قبل از خرید مطئن باشید که قربانی نمی‌شوید.
۴. غیر متمرکز و مقاوم در مقابل سانسور
غیر متمرکز بودن یک ویژگی کلیدی ارز دیجیتال است. با حذف فرد یا نهاد واسطه صرافی غیر متمرکز شما را قادر می‌سازد تا با هر فردی در این جهان بدون شناخت معامله کنید. این ویژگی حریم خصوصی و امنیت شما را تضمین کرده و در معاملات آزادی کامل پیدا می‌کنید.
صرافی غیر متمرکز در مقابل سانسور مقاوم بوده و شانس اینکه توسط قوانین متاثر گردد کمتر می‌باشد.
معایب صرافی غیر متمرکز
۱. پیچیدگی و ریسک بالا
استفاده از صرافی غیر متمرکز پیچیده‌تر از صرافی متمرکز است. برای آشنایی به این نوع صرافی و قراردادها یک فرد مبتدی نیاز به زمان و تحقیق بیشتر دارند.
به دلیل اینکه صرافی‌ها طبق قراردادهای هوشمند کار می‌کند، کلاهبرداران نیز در این نوع صرافی بیشتر فعال است. آنها می تواند قراردادهای دروغین و مخرب راه اندازی کرده و مبتدی‌ها را هدف قرار دهند.
برای مثال، کلاهبرداران می تواند ارز دروغین معرفی کرده و درخواست ارز نمایند.
۲. مسئولیت بیشتر
از اینکه مدیریت و کنترل دارایی های شما به عهده خود شما است، شما مسئولیت بیشتر در مورد امنیت و نگهداری ارزهای خود دارید.
این نوع صرافی به کیف پولی شما وصل شده و شما مسئول امنیت کیف پولی خود هستید. برای نمونه حفظ کلید خصوصی و واژگان عبوری به عهده شما است. و صرافی حضانت آن را ندارند.
اضافه از آن، شما مسئولیت دارید که در مورد قراردادها بیشتر تحقیق کنید تا قربانی کلاهبرداران نگردید.
۳. هزینه فیس بالا
بطور متوسط هزینه تراکنش ۰.۳ درصد در صرافی‌های غیر متمرکز و ۰.۱ درصد صرافی‌های متمرکز است. این یعنی ۳ برابر.
مهم‌تر از آن، هزینه تراکنش در زمان شلوغی افزایش پیدا می‌کند. برای نمونه هزینه تراکنش ایتریم در وقت که ترافیک بالا است تا ۱۰۰ دالر/دلار هم می‌رسد. در حالیکه، در صرافی متمرکز اینگونه نبوده و خیلی پایین تر می‌باشند.
۴. نبود پشتیبان قانونی
فعالیت صرافی‌های غیر متمرکز میان قانونی و غیر قانونی است. علاوه از آن، کسی کنترل روی دارایی شما ندارند.
اگر ارزهای شما در جریان معاملات ناپدید گردد، خدماتی وجود ندارد که با شما کمک کند. همچنین، راه های قانونی نیز وجود ندارد که از طریق دادگاه دارایی خود را برگردانید.
در آمد صرافی‌های غیر متمرکز از کجاست؟
مانند صرافی متمرکز، صرافی غیر متمرکز نیز کارمزد/کمیسیون/کمیشن دریافت می‌کند.
مقداری از این درآمد را روی خود صرافی و برای بازاریابی هزینه می‌کند و مقداری از آن را به ارائه کنندگان نقدینگی پرداخت می‌کند.
