وقتی کسی می‌گوید: «من در بورس سرمایه‌گذاری می‌کنم»، تقریباً همیشه منظور این است که: «من سهام عادی دارم.» این انتخاب پیش‌فرض؛ بازی کلاسیک و سرمایه‌گذاری پشت داستان‌های افسانه‌ای ثروت — از شرکت برکشایر هاتاوی وارن بافت تا حساب بازنشستگی همکار شما است.

اما آنها دقیقاً چه هستند؟ و چرا سهام «عادی» — عبارتی که اینقدر معمولی به نظر می‌رسد — بخش عمده‌ای از سرمایه‌گذاری در سهام را تشکیل می‌دهد؟

مهم‌تر اینکه، اگر شما در شرف خرید اولین سهم خود هستید، شاید تعجب کنید اگر بدانید که همه سهام‌های عادی یکسان ایجاد نشده‌اند. همان یک کلیک روی دکمه «خرید» ممکن است در حال خرید یک صدای قدرتمند در آینده شرکت باشد، یا ممکن است در حال خرید یک سهم خاموش و منفعل باشد. دانستن تفاوت، اولین قدم برای تبدیل شدن از یک سفته‌باز به یک مالک است.

این راهنما، سهام عادی را برای تازه‌کارها تجزیه می‌کند: چرا آنها جذاب‌ترین نوع دارایی هستند، نکات ریز و مهم درون آنها، و چگونه می‌توانید با وضوح شروع به سرمایه‌گذاری کنید.

نکته: در افغانستان بازار بورس نیست — پس شرکت سهامی عام افغانستانی وجود ندارد. اما افغانستانی‌ها می‌تواند قراردادهای ما به التفاوت شرکت‌های خارجی را معامله کند که شبیه سهام واقعی است. در ایران؛ بازار بورس وجود دارد و ایرانی‌‌ها می‌تواند روی سهام شرکت‌های ایرانی با استفاده از کارگزاری‌های مفید و آگاه سرمایه‌گذاری کند.

تعریف سهام عادی: شما در حال خرید یک تکه از کسب‌وکار هستید

در اصل، یک سهم عادی یک واحد مالکیت در یک شرکت سهامی است. وقتی یکی را می‌خرید، شما به شرکت پول قرض نمی‌دهید (این اوراق قرضه است). شما یک قرارداد برای سفته‌بازی روی قیمت آن نمی‌خرید (این اختیار معامله است). شما در حال خرید یک قطعه کوچک قانونی از خود شرکت هستید.

اینطور فکر کنید: اگر یک شرکت یک ساختمان بزرگ آپارتمان بود، یک سهم عادی می‌توانست یک واحد آپارتمان درون آن باشد. شما صاحب آن واحد هستید. اگر ساختمان مطلوب‌تر شود و ارزش همه واحدها افزایش یابد، شما سود می‌برید. اگر ساختمان سود اجاره‌ای ایجاد کند که توزیع شود، ممکن است درآمد دریافت کنید. و در بیشتر موارد، شما در تصمیمات مهمی که بر مدیریت ساختمان تأثیر می‌گذارد، حق رای دارید.

این مدل دو چیزی را ارائه می‌دهد که سرمایه‌گذاران بیشترین تمایل را به آن دارند:

• سود بالقوه نامحدود: سهم شما مانند موفقیت شرکت می‌تواند به صورت تصاعدی رشد کند.
• نفوذ واقعی به عنوان مالک: شما اغلب در نحوه اداره شرکت حق اظهار نظر دارید.

به همین دلیل است که این نوع سهام «پرطرفدارترین» محسوب می‌شود. این مسیر مستقیم برای مشارکت در بزرگ‌ترین داستان‌های رشد سرمایه‌داری است.

نکته: بازار بورس تشکیل شده از بازار اولیه و بازار ثانویه است. هدف مطالب این پُست، باز ثانویه است (جایی که همه می‌تواند سهام بخرند) — نه بازار اولیه (جایی که فقط ثروتمندان سهام شرکت‌ها را قبل از ورود به بازار ثانویه خریدو فروش می‌کند.

 عبارت‌های کلیدی

ویژگی‌های سهام عادی: شما در واقع چه چیزی دریافت می‌کنید

وقتی شما به یک سهامدار عادی تبدیل می‌شوید، مجموعه خاصی از حقوق و ویژگی‌ها به شما اعطا می‌شود. اینها رابطه شما با شرکت را تعریف می‌کنند. در اینجا ویژگی‌های اصلی آورده شده است:

• سهم مالکیت: شما مالک بخشی از شرکت هستید. درصد شما به این صورت محاسبه می‌شود: (تعداد سهامی که مالک هستید تقسیم کل سهام منتشرشده).
• حق‌ رای: این یک ویژگی کلیدی است، اما جهانی نیست. معمولاً هر سهم یک حق رای دارد و در مجمع سالانه شرکت می‌توند استفاده شود. شما می‌توانید در مورد مسائل حیاتی مانند انتخاب اعضای هیئت مدیره، تصویب ادغام‌ها یا حقوق و دستمزد مدیران اجرایی رای دهید. (توجه: برخی از کلاس‌های سهام حق رای کاهش‌یافته یا صفر دارند – بعداً بیشتر در این مورد صحبت می‌کنیم).
• افزایش سرمایه: شما حق بهره‌مندی از افزایش ارزش سهام خود را دارید. اگر شرکت رشد کند و باارزش‌تر شود، قیمت بازار سهام شما باید افزایش یابد.
• حق دریافت سود سهام (Dividend): شما حق دریافت سهمی از سود شرکت را دارید، اگر و زمانی که هیئت مدیره آن سود سهام را اعلام کند. مهم: سود سهام تضمین‌شده نیست. شرکت‌ها می‌توانند آن را در هر زمان افزایش، کاهش یا حذف کنند.
• حق ادعای باقی‌مانده (Residual Claim): در صورتی که شرکت منحل شود (فروخته یا تعطیل شود)، شما نسبت به دارایی‌های آن حق ادعا دارید — اما فقط بعد از پرداخت تمام بدهی‌ها به طلبکاران، دارندگان اوراق قرضه و سهامداران ممتاز.
• قابلیت انتقال: شما حق فروش سهم مالکیت خود به سرمایه‌گذار دیگری به قیمت بازار جاری را دارید که نقدشوندگی بالایی فراهم می‌کند.
• مسئولیت محدود: حداکثر ضرر احتمالی شما محدود به مبلغی است که سرمایه‌گذاری کرده‌اید. شما شخصاً مسئول بدهی‌های شرکت نیستید. بدهی شرکت از دارایی شرکت پرداخت می‌گردد — نه از جیب شما.

اولین دو راهی: سهام عادی در مقابل سهام ممتاز

قبل از اینکه به ظرایف سهام عادی بپردازیم، بسیار مهم است که ببینیم این سهام در سلسله‌مراتب شرکتی کجا قرار می‌گیرد. جایگزین اصلی برای سرمایه‌گذاران سهام، سهام ممتاز است.

فرض کنید ارزش یک شرکت یک کیک است. سهامداران ممتاز یک قطعه با اندازه ثابت و تضمین‌شده دارند. به آنها سود سهام ثابت وعده داده می‌شود و اگر مشکلی پیش بیاید قبل از سهامداران عادی پرداخت می‌شوند. اما سهامداران عادی هر بخشی از کیک که باقی بماند را دریافت می‌کنند. اگر شرکت رشد کند، قطعه آنها می‌تواند بزرگ شود. اگر مشکلی پیش بیاید، ممکن است فقط یک مقدار خرد یا هیچ چیز دریافت کنند.

نکته ساده: سهام عادی برای رشد و کنترل بالقوه است. سهام ممتاز برای درآمد و ایمنی نسبی است. اکثر سرمایه‌گذاران انفرادی که در حال ساخت ثروت بلندمدت هستند، بر سهام عادی تمرکز می‌کنند.

همه سهام عادی یکسان نیستند: تغییرات کلیدی درون یک شرکت

اینجا مهم‌ترین درسی است که بیشتر راهنماهای مبتدی از قلم می‌اندازند. وقتی شما «سهام اپل» می‌خرید، در حال خرید یک محصول استاندارد شده هستید. اما برای بسیاری از شرکت‌ها، سهام‌های عادی از همان شرکت می‌توانند قوانین متفاوتی داشته باشند. شما باید بدانید چه چیزی می‌خرید.

الف. شکاف در قدرت رای: درک کلاس‌های سهام (A، B، C و …)

بسیاری از شرکت‌ها بر اساس یک اصل ساده عمل می‌کنند: یک سهم، یک رای. همه سهام‌های عادی یکسان هستند.

با این حال، تعداد فزاینده‌ای از شرکت‌های معروف — به ویژه در فناوری — از یک ساختار دو کلاسه یا چند کلاسه استفاده می‌کنند. آنها کلاس‌های مختلفی از سهام عادی با قدرت رای متفاوت ایجاد می‌کنند.

یک مثال واقعی: آلفابت (گوگل)

• سهام کلاس A (نماد: GOOGL): به عموم مردم فروخته می‌شود. 1 رای به ازای هر سهم.
• سهام کلاس C (نماد: GOOG): آن هم به عموم فروخته می‌شود. 0 رای به ازای هر سهم.
• سهام کلاس B: در اختیار بنیان‌گذاران و افراد داخلی. 10 رای به ازای هر سهم. (در بازار عمومی معامله نمی‌شود)

چرا شرکت‌ها این کار را می‌کنند؟ این به بنیان‌گذاران و رهبران اولیه (مانند بنیان‌گذاران گوگل، متا و برکشایر هاتاوی) اجازه می‌دهد تا مقادیر عظیمی سرمایه از عموم مردم جمع‌آوری کنند بدون اینکه کنترل رای شرکت خود را از دست بدهند.

⚠️ نکته حیاتی برای مبتدیان: نماد معاملاتی مهم است.
وقتی برای یک سهم جستجو می‌کنید، ممکن است دو نماد برای یک شرکت ببینید. همیشه 30 ثانیه وقت بگذارید و بررسی کنید: «آیا این کلاس سهام حق رای دارد؟» این اطلاعات به راحتی در صفحه «روابط با سرمایه‌گذاران» شرکت یافت می‌شود.

ب. شکاف در ویژگی‌ها: سهام «ساده و معمولی» در مقابل سهام «همراه با وارانت»

اکثر اوقات، وقتی یک سهم می‌خرید، چیزی را دریافت می‌کنید که می‌توانیم آن را اینگونه بنامیم:

1. سهام عادی «ساده و معمولی»
این حالت استاندارد است. به شما مالکیت اصلی و حقوق (مانند حق رای، در صورت وجود) را بدون هیچ ضمیمه اضافی می‌دهد. سرراست است و نماینده اکثریت قریب به اتفاق سهام معامله‌شده است.

2. سهام عادی همراه با Warrant
وارانت مانند یک «کوپن» است که به شما حق — اما نه الزام — می‌دهد تا سهام یک شرکت را در یک قیمت مشخص (که «قیمت اعمال» یا «قیمت ضربه» هم گفته می‌شود) تا یک تاریخ معین («تاریخ انقضا») بخرید.

وارانت‌ها اغلب به همراه سهام عادی صادر می‌شوند (به‌ویژه در عرضه‌های اولیه سهام یا SPACها)، اما گاهی به‌صورت جداگانه نیز معامله می‌شوند.

• چرا وجود دارد؟ شرکت‌ها Warrantها را به عرضه‌های جدید سهام یا اوراق قرضه ضمیمه می‌کنند تا معامله را برای سرمایه‌گذاران جذاب‌تر کنند. این یک شرط روی رشد آینده است.
• تفاوت کلیدی: سهمی که همراه با Warrant است، پتانسیل سود اهرمی درون‌ساختاری دارد. اگر قیمت سهام شرکت بالاتر از قیمت اعمال برود، Warrant بسیار باارزش می‌شود. مثل این است که یک کتاب بخرید که همراه آن یک کارت هدیه برای خرید جلد بعدی با نصف قیمت باشد.

برای مبتدیان، کافی است بدانید که وارانت وجود دارد. اگر قصد خرید یک پیشنهاد خاص را داشتید، باید جزئیات را بخوانید تا شرایط وارانت شرکت مربوط را بفهمید.

شما در واقع چگونه با سهام عادی پول در می‌آورید

سهام عادی از طریق دو موتور قدرتمند بازده ایجاد می‌کند:

1. افزایش سرمایه (موتور رشد): این هدف اصلی است. شما یک سهم را به قیمت 50 دلار/دالر می‌خرید. اگر شرکت عملکرد خوبی داشته باشد، تقاضا برای سهام آن افزایش می‌یابد و قیمت به 75 دلار می‌رسد. شما با سود 25 دلاری به ازای هر سهم می‌فروشید. سود شما از نظر تئوری نامحدود است.
2. سود سهام (موتور درآمد): برخی شرکت‌های بالغ و سودده، درآمد خود را مستقیماً از طریق پرداخت‌های نقدی دوره‌ای به نام «توزیع سود سهام» با سهامداران تقسیم می‌کنند. همه سهام‌های عادی آن را پرداخت نمی‌کنند (شرکت‌های در حال رشد، اغلب همه سودها را مجدداً سرمایه‌گذاری می‌کنند). سود سهام، درآمد غیرفعال فراهم می‌کند و می‌تواند برای خرید سهام بیشتر مجدداً سرمایه‌گذاری شود.

عنصر جادویی: بهره مرکب. وقتی شما سود سهام را برای خرید سهام بیشتر مجدداً سرمایه‌گذاری می‌کنید، که آنها هم به نوبه خود سود سهام خود را تولید می‌کنند، شما یک اثر گلوله برفی از مالکیت در حال رشد ایجاد می‌کنید. در طول دهه‌ها، بهره مرکب نیروی آرامی است که ثروت می‌سازد.

چرا سهام عادی اینقدر محبوب است: مزایای اصلی

در اینجا فقط به مزایای آن اشاره می‌کنیم. این عبارت‌ها ساده است و شما می‌فهمید.

• پتانسیل رشد بالا: جذابیت اصلی. شما مستقیماً در توسعه و نوآوری یک شرکت مشارکت می‌کنید.
• مالکیت و نفوذ: با سهام دارای حق رای، شما در تصمیمات مهم، مانند انتخاب هیئت مدیره، نظر رسمی دارید.
• نقدشوندگی بالا: سهام‌های عمومی را می‌توان در ثانیه در بورس‌های بزرگ خرید یا فروخت که دسترسی به پول شما را فراهم می‌کند.
• دسترسی: می‌توانید با مبلغ بسیار کمی شروع کنید، به لطف سهام جزئی که توسط اکثر کارگزاری‌ها ارائه می‌شود.
• پوشش در برابر تورم: در بلندمدت، ارزش سهام‌ها از نظر تاریخی سریع‌تر از تورم رشد کرده‌اند و قدرت خرید شما را حفظ می‌کنند.

درک ریسک‌ها: «حق ادعای باقی‌مانده» واقعاً یعنی چه؟

مزایا با ریسک‌های واقعی همراه هستند که مستقیماً به ماهیت سهام عادی گره خورده‌اند.

• ریسک نوسان و زیان: قیمت سهام روزانه بر اساس اخبار، سودآوری و احساسات بازار در نوسان است. ممکن است به قیمت ۵۰ دلار بخرید و ببینید به ۳۰ دلار سقوط می‌کند. هیچ تضمینی برای سود وجود ندارد.
• ریسک تقدم دارایی (Subordination Risk): این همان «حق ادعای باقی‌مانده» در یک سناریوی بد است. اگر یک شرکت ورشکسته شود و منحل شود، سهامداران عادی آخرین نفر در صف هستند. بدهکاران، دارندگان اوراق قرضه و سهامداران ممتاز اول پرداخت می‌شوند. سهامداران عادی اغلب چیزی دریافت نمی‌کنند.
• ریسک حاکمیت شرکتی (مخصوص سهام بدون حق رای): اگر شما GOOG را دارید، شما مالک بخشی از آلفابت هستید اما قدرت رای ندارید. شما باید اعتماد کنید که سهامداران کنترل‌کننده (که دارای سهام کلاس B با حق رای بالا هستند) به نفع شما عمل خواهند کرد. شما یک سرنشین هستید، نه راننده.
• عدم قطعیت سود سهام: سود سهام تضمین‌شده نیست. یک شرکت می‌تواند در هر زمان آن را کاهش یا حذف کند، که اغلب در پاسخ به مشکلات مالی است.

چگونه سرمایه‌گذاری در سهام عادی را شروع کنیم

چگونه سرمایه‌گذاری در سهام عادی را شروع کنیم

سرمایه‌گذاری در سهام عادی به مدرک مالی یا سرمایه کلان نیاز ندارد — فقط قدم‌های درست بردارید. چه رویای مالکیت سهام برندهای موردعلاقه‌تان را دارید و چه می‌خواهید در بلندمدت ثروتمند شوید، در اینجا یک نقشه راه ساده و مختصر و عملی برای شروع صحیح آورده شده است.

1. یک حساب کارگزاری باز کنید

اگر خارج از ایران و افغانستان هستید: یک پلتفرم مطمئن، کم‌هزینه و مناسب مبتدیان مانند فیلیتی، چارلز شواب یا ونگارد ثبت‌نام کنید. این کارگزاری‌ها ابزارهای کاربرپسند، حداقل مانده حساب صفر و دسترسی به سهام جزئی ارائه می‌دهند. و می‌توانید با سرمایه کم شروع کنید.

اگر در ایران و افغانستان هستید: نمی‌توانید در بازارهای خارجی سرمایه‌گذاری کنید — مگر اینکه کسی دیگری برای شما حساب باز کند، نمی‌توانید در این پلتفُرم‌ها حساب باز کنید. اما یک گزینه مشابه مانده است: سرمایه‌گذاری از طریق قراردادهای ما به التفاوت (CFD). بروکر‌های فارکس امروز، خدمات CFD را فراهم کرده است. و شما بدون کدام مشکل می‌توانید از CFD که شبیه سهام واقعی است.

2. قبل از خرید، تحقیقات خود را انجام دهید

• اگر قصد انتخاب سهام انفرادی دارید: فراتر از قیمت سهام را ببینید. مدل کسب‌وکار، سلامت مالی و چشم‌انداز رشد شرکت را درک کنید. از همه مهم‌تر، ساختار کلاس سهام آن را بررسی کنید —آ یا نمادی که می‌خرید حق رای دارد یا از کلاس بدون رای است؟ یک مراجعه سریع به صفحه «روابط با سرمایه‌گذاران» شرکت این را نشان می‌دهد. (با معاملات CFD حق رای ندارید. اصلاً)
• راه ساده‌تر (و هوشمندانه‌تر) برای اکثر مبتدیان: با یک صندوق قابل معامله در بورس (ETF) گسترده‌بازار مانند VTI (صندوق کل بازار سهام ونگارد) یا SPY (صندوق S&P 500) شروع کنید. با یک معامله واحد، شما بلافاصله مالک بخش‌های کوچکی از صدها — یا حتی هزاران — شرکت آمریکایی می‌شوید. این یعنی متنوع‌سازی فوری، ریسک کمتر و حدس‌وگمان بسیار پایین‌تر.

نکته تحقیق: برای بررسی سهام فردی، می‌توانید از گزارش‌های سالانه شرکت، تحلیل‌های منابع معتبر مالی و داده‌های پایه‌ای مانند سود هر سهم (EPS) و نسبت قیمت به درآمد (P/E) استفاده کنید. اما به یاد داشته باشید: حتی تحلیلگران حرفه‌ای نیز گاهی اشتباه می‌کنند — به همین دلیل است که ETFها برای شروع، راه امن‌تری محسوب می‌شوند.

3. کوچک شروع کنید و به دهه‌ها فکر کنید، نه روزها

برای شروع به هزاران دلار نیاز ندارید. بسیاری از پلتفرم‌ها به شما امکان می‌دهند با فقط چند دلار سرمایه‌گذاری کنید. از میانگین‌ هزینه دلاری (DCA) استفاده کنید—سرمایه‌گذاری مبلغ ثابتی (مثلاً 50 دلار) در هر هفته یا ماه—تا تأثیر نوسانات بازار را کاهش دهید. به یاد داشته باشید: هدف ثروتمند شدن یک‌شبه نیست، بلکه ساختن ثروت ماندگار در طول زمان از طریق صبر و ثبات است.

📌 قدم عملی بعدی شما:
همین امروز یک کارگزاری را انتخاب کنید و حساب آزمایشی (Demo) یا آموزشی آن را باز کنید. با محیط و ابزارها آشنا شوید. هفته آینده، با یک مبلغ کوچک اما واقعی شروع به سرمایه‌گذاری کنید. مهم نیست چقدر کوچک؛ مهم این است که شروع کنید.

3 اشتباه بزرگ سرمایه‌گذاران مبتدی سهام

توجه داشته باشید که اشتباهات ممکن در مسیر سرمایه‌گذاری بسیار متنوع هستند، اما این سه مورد از رایج‌ترین و پرتکرارترین آنها هستند که تقریباً همه سرمایه‌گذاران تازه‌کار با آن مواجه می‌شوند:

• اعتماد‌به‌نفس کاذب و عدم تحقیق کافی: بسیاری از مبتدیان پس از کسب چند موفقیت اولیه یا خواندن چند تحلیل، دچار اعتمادبه‌نفس بیش‌ازحد می‌شوند و فکر می‌کنند همه چیز را می‌دانند. این منجر به تحقیق نکردن درباره شرکت، عدم بررسی کلاس سهام، و سرمایه‌گذاری‌های بدون پشتوانه تحلیل می‌شود. به یاد داشته باشید: دانش واقعی — شانس نه — پایه‌گذار موفقیت بلندمدت است.
• نادیده گرفتن «چرایی»: خرید یک سهم فقط به این دلیل که «داغ» است یا یک تیتر خبری دیدید، بدون درک کسب‌وکار، مزیت رقابتی آن یا نقش شما به عنوان یک سهامدار می‌تواند اشتباه بزرگ باشند. متوجه باشید که امروز سهام یک شرکت و فردا سهام شرکت دیگری داغ گردیده و تیتر خبر‌ها می‌گردد. در ضمن؛ چرا به دنبال فرصت از دست رفته باشید؟
• فروش از روی وحشت: اجازه دادن به افت‌های کوتاه‌مدت بازار یا تیترهای خبری ترسناک تا شما را بترساند و موجب فروش سرمایه‌گذاری‌ای شود که برای بلندمدت در نظر گرفته شده بود. نوسان، قیمت بلیط ورود به بازدهی بالاتر است.

نتیجه‌گیری: سفر شما به عنوان یک مالک آغاز می‌شود

سهام عادی پرطرفدارترین نوع سهام به یک دلیل ساده است: این سهام یک ارتباط مستقیم، قدرتمند و بالقوه سودآور با موفقیت یک کسب‌وکار ارائه می‌دهد. شما فقط روی یک قیمت شرط نمی‌بندید؛ شما در حال خرید یک مجموعه خاص از حقوق به عنوان یک مالک جزئی هستید.

به یاد داشته باشید، متغیرهای کلیدی قدرت رای (تعیین‌شده توسط کلاس سهام) و ویژگی‌های خاص (مانند Warrantها) هستند. این دانش شما را از یک خریدار منفعل به یک مشارکت‌کننده آگاه تبدیل می‌کند.

اولین اقدام شما: یک شرکت که می‌شناسید و تحسین می‌کنید انتخاب کنید. به وب‌سایت آن بروید، بخش «روابط با سرمایه‌گذاران» را پیدا کنید و به دنبال جزئیات «ساختار سهام» یا «حاکمیت شرکتی» آن بگردید. ببینید که یک کلاس سهام دارد یا چند کلاس. شما همین الان اولین و مهم‌ترین قدم خود را به عنوان یک سرمایه‌گذار برداشته‌اید: جستجوی درک قبل از مالکیت. حالا شما آماده شروع هستید.