سولانا تنها با اتریوم رقابت نمی‌کند، بلکه قوانین را دوباره تعریف می‌کند. با سرعت فوق‌العاده 65000 تراکنش در ثانیه و هزنیه بسیار پایین، بلاکچین سولانا به مقیاس دست نیافتنی می‌رسند که برای اکثر رقیبان ممکن نیست.
اما؛ آیا واقعاً می‌تواند از اتریوم سبقت بگیرند؟
گرچند این پُست تمام ویژگی و چگونگی سولانا را پوشش نداده است. اما؛ برای مبتدی‌ها به اندازه کافی پوشش داده شده است.
سولانا چیست؟
سولانا (Solana) یک پلتفورم بلاکچین است که برای میزبانی از اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز، تراکنش سریع و ارزان طراحی شده است. این پلتفورم در سال 2017 توسط اناتولی یاکوونکو تاسیس و 2020 رسماً راه‌اندازی شد.
سولانا به دلیل قابلیت مقیاس‌پذیری، سرعت زیاد تراکنش و هزینه پایین تراکنش میلیون‌ها کاربر را به خود جذب کرده است.
همچنان؛ توان عملیاتی بالای سولانا، توسعه‌دهندگان را نیز برای ساخت اپلیکیشن‌های که نیاز به پردازش آنی دارند، مانند گیمینگ، امور مالی، و بازارهای تجاری را به خود جذب کرده است.
طبق ارزش بازاری (مارکت کپ)، سولانا از جمله شش پروژه برتر ارز دیجیتال مطابق 12 مه 2025 است.
ارز سولانا چیست؟
سول (Sol) ارز سولانا است.
در اصل، سولانا بلاکچین است که ارز آن سول است. اما کاربران بیشتر از سولانا به عنوان ارز دیجتیال استفاده می‌کند که منظور آنها سول است.
به هر صورت؛ شما مختار هستید که کدام یکی ار استفاده می‌کنید.
کاربُرد ارز سول در اکوسیستم سولانا
سول توکن اصلی شبکه سولانا بوده و برای اهداف زیر استفاده می‌شود:
- پرداخت هزینه‌های تراکنش: هزینه‌های تراکنش یا فیس انتقالات با توکن سولانا پرداخت می‌گردد. زمانی که یک کاربر با این شبکه ارتباط می‌گیرد مانند ارسال توکن، استفاده از برنامه‌های غیرمتمرکز، و یا اجرای قراردادهای هوشمند باید فیس پرداخت گردد. و این فیس با ارز سول پرداخت می‌گردد.
- استیک و امنیت شبکه: استیک به معنای سپردن ارز دیجیتال در بدل دریافت سود یا توکن است. کاربران توکن‌های سول خود را استیک و از طریق اثبات سهام () امنیت شبکه را افزایش داده و در اعتبارسنجی تراکنش‌ها شرکت می‌کند. در بدل استیک، فعالیت‌ها و در اختیار گذاشتن دستگاه خود در خدمت شبکه سول به عنوان پاداش دریافت می‌کند.
- حکومت‌داری: دارندگان سول می‌تواند در حکومت‌داری این شبکه شرکت کرده و در مورد تغییرات آینده این شبکه رای دهند.
- اجرای قرارداد هوشمند: توسعه‌دهندگان در بدل استفاده از این شبکه در اجرای قراردادهای هوشمند، سول پرداخت می‌کند.
- تضمین‌ها و نقدینگی: در پروتکل‌های دیفای (مانند صرافی غیرمتمرکز و خدمات قرض‌دهی) از سول به عنوان تضمین استفاده می‌شود. در صرافی‌های متمرکز و غیرمتمرکز بازارسازان سول برای افزایش نقدینگی ارائه می‌کند.
- توکن‌های غیرقابل معاوضه (NFT) و پرداخت‌ها: برای سفارش بعضی NFT از سول استفاده می‌شود. یعنی شما باید سول به عنوان وسیله مبادله پرداخت کنید.
- هزینه تراکنش استیبل کوین‌ها: استیبل‌کوین مانند تتر از خود بلاکچین نداشته و روی بلاکچین دیگر ارزها مانند سولانا عرضه می‌گردد. و از سول به عنوان هزینه تراکنش استیبل‌کوین‌های روی این شبکه استفاده می‌شود.
- تشویقی‌ها و پاداش‌ها: بعضی از پروژه‌ها سول به عنوان پاداش پروژه به جامعه خود ایردراپ می‌کند.
دو ویژگی برتر سولانا نسبت به اتریوم: سرعت و هزینه تراکنش
1. سرعت باورنکرنی سولانا
سرعت فوق‌العاده سولانا یکی از جذاب‌ترین مزایای آن نسبت به اتریوم است. در حالیکه اتریوم توانایی 15 تا 30 تراکنش را در لایه پایه خود دارد، سولانا بطور مداوم 3000 تا 4000 تراکنش را در ثانیه پردازش می‌کند.
همچنان؛ در شرایط ایده‌آل سولانا می‌تواند 65000 تراکنش را نیز در ثانیه پردازش کند. این عملکرد حیرت‌انگیز به خاطر نوآوری اجماع اثبات سابقه و پردازش موازی است که سبب می‌شود تراکنش‌ها را سریع‌تر پردازش کند.
(اثبات سابقه و پردازش موازی را جداگانه شرح داده ایم. به خواندن ادامه دهید)
در مقابل، هر تراکنش در درون یک بلاک/بلوک اتریوم به ترتیب هزینه تراکنش اجرا گردیده (در حالیکه در سولانا موازی است) و برچسب زمانی آن (اثبات سابقه سولانا برچسب زمانی را بی‌نیاز می‌سازد) نیز تایید می‌گردد. در نتیجه در مقایسه به سولانا سرعت تراکنش آن پایین بوده و برای تراکنش سریع نیاز به لایه دوم دارد..
2. هزینه تراکنش نزدیک به صفر سولانا
مزیت دومی سولانا نسبت به اتریوم هزینه پایین تراکنش است. چون سرعت تراکنش سولانا زیاد است، یعنی بطور عملی در دنیای واقعی 3000 تا 4000 در ثانیه است، این شبکه می‌تواند با هزینه تراکنش کم پردازش کند. هزینه تراکنش این شبکه نزدیک به صفر (یعنی بطور متوسط 0.0025 دالر/دلار) است. علاوه از آن، اعتبار سنج‌های در این شبکه از کمپیوتر‌های قوی‌تر و از حافظه‌های موقت و دایمی کمپیوتر‌های شبکه بطور بهینه استفاده می‌کند. استفاده بهینه و دستگاه قوی‌تر بیشتر سبب افزایش سرعت تراکنش می‌گردد.
در مقابل هزینه تراکنش اتریوم دارای نوسانات و بسیار بالا است. برای نمونه، هزینه متوسط تراکنش 40 دالر/دلار در 2022 که دنیای توکن‌های غیرقابل معاوضه داغ بود، برای اتریوم خیلی عادی بود. گرچند لایه دوم اتریوم مانند آربیتروم می‌تواند گس فی آن را کاهش دهند، اما پیچیدگی را بیشتر می‌سازند. خوبی سولانا در این است که نیاز به لایه دوم نبوده و سرعت تراکنش در لایه پایه فوق‌العاده است.
دو نوآوری که سولانا را بی‌نظیر ساخته است: اثبات سابقه و موازی‌سازی
گرچند تمامی نوآوری‌های سولانا به کاهش هزینه و افزایش سرعت کمک کرده است، اما—اثبات سابقه و موازی سازی نقشه عمده دارند.
1. اثبات سابقه
اثبات سابقه را در انگلیسی Proof of History می‌گویند. اگر اثبات تاریخ معنا کنیم، درک این موضوع برای خواننده سخت می‌گردد. لذا؛ اثبات سابقه معنا کردیم.
اثبات سابقه چیست؟
اثبات سابقه یکی سری هش‌هایی است که اعتبارسنج رهبر (Leader Validator) مداوم ایجاد می‌کند. اعتبار سنج‌رهبر از میان اعتبارسنجها دوره‌ای انتخاب شده و وظیفه ساخت بلاک را دارند.
بطور تقریبی، در هر ثانیه 125000 هش در یک ثانیه اعتبار سنج رهبر ایجاد می‌کند. لازم به ذکر است که اعتبارسنج‌های سولانا نسبت به اتریوم قدرتمند‌تر بوده و توان ایجاد 125000 هش را در ثانیه دارند.
تراکنش‌ها پس از امضا توسط فرستنده سولانا، وارد شبکه شده و پس از ورود به بلاک؛ به یکی از هش‌های اثبات سابقه پیوند می‌خورند. در جریان 0.4 تا 2 ثانیه بلاک بسته شده و تحویل دیگر اعتبارسنجها داده می‌شود که با رای‌های خود تایید کند.
اما؛ در اتریوم این‌گونه نیست.
در اتریوم یک تراکنش پس از امضا توسط فرستنده وارد ممپول (Mempool) که شبیه یک سالون انتظار است، می‌گردد. از آنجا توسط معرفی کننده بلاک (Block Proposer)، تراکنش‌ها با توجه به گس فی (Gas Fee) آنها گلچین می‌گردد که زمان‌بر است. پس از ایجاد بلاک که حدود 12 ثانیه طول می‌کشد، به دیگر اعتبارسنجها برای تایید ارسال می‌گردد. اعتبار سنج‌ها تراکنش‌ها را یکی پس از دیگری بررسی و تایید می‌کند. در ضمن، در اتریوم برچسب زمانی نیز ایجاد و تایید می‌گردد که در سولانا اصلا وجود ندارد.
در نتیجه؛ بلاکچین سولانا به دلیل نوآوری اثبات سابقه و نبود برچسب زمانی، سریع‌تر پردازش می‌گردد.
2. اجرای موازی تراکنش‌ها
به خاطر اثبات سابقه نیاز به برچسب زمانی نیست. به همین دلیل، در سولانا تراکنش‌ها را می‌تواند موازی بررسی و تایید کند.
یعنی چه؟
اجرای موازی به این معنا که در درون یک بلاک، چندین تراکنش می‌تواند همزمان تایید شوند. این امر سبب کاهش زمان تراکنش‌ها می‌گردد.
اما در اتریوم، در لایه پایه، تراکنش‌ها به ترتیب انجام می‌شود: یکی پس از دیگری. این امر سبب می‌گردد که در مدت طولانی‌تر یک بسته تراکنش‌ها تایید گردد. برای اینکه از تراکنش موازی استفاده کند، اتریوم نیاز به لایه دوم دارد که پیچیدگی استفاده از آن را برای افراد مبتدی بیشتر می‌سازد.
سولانا چگونه کار می‌کند؟
سولانا تنها یک نسخه بهینه‌سازی شده اتریوم نیست—بلکه دارای راه‌کارهای متفاوت برای مقیاس‌پذیری و عملیات سریع است.
این پلتفورم برای اینکه سرعت تراکنش را افزایش و هزینه تراکنش را کاهش دهند، و انتخاب دلپسند برای کاربران و توسعه‌دهندگان گردد، از هشت نوآوری کلیدی استفاده می‌کند که در این بخش به آن می‌پردازیم.
1. اثبات سابقه تراکنش‌ها را سرعت می‌بخشد
اثبات سابقه یک ساعت رمزنگاری شده است که قبل از پردازش تراکنش‌ها، آنها را به منظور اجرای سریع تراکنش‌های آینده برچسب می‌زند. متوجه باشید که برچسب مانند ساعت من و شما واحدهای زمان را مانند ثانیه، دقیقه و ساعت در نظر نمی‌گیرد. بلکه هش‌ها را ترتیب می‌دهند مانند هش 43 پس از هش 42 اتفاق افتاد.
این ویژگی سبب می‌شود که تراکنش‌ها منتظر ورود به بلاک مانند اتریوم نباشند. بلکه پس از ورود به بلاکچین وارد بلاک شوند.
2. تحمل خطای بیزانس بُرج (Tower BFT) نسخه بهینه سازی شده سولانا است
تحمل خطای بیزانس بُرج (Tower Byzantine Fault Tolerance) یک نسخه بهینه‌سازی شده تحمل خطای بیزانس سنتی برای سولانا است.
ممکن سوال خلق شود که؛ تحمل خطای بیزانس چیست؟
در حوزه ارزهای دیجیتال، تحمل خطای بیزانس (Byzantine Fault Tolerance – BFT) به توانایی یک شبکه غیرمتمرکز در انتخاب و رد اطلاعات نادرست اشاره دارد. تحمل خطای بیزانس برای یکپارچگی شبکه حیاتی است. بدون آن، شرکت‌کنندگان شبکه می‌توانند اطلاعات نادرست ارائه دهند. BFT همچنین به شبکه‌ها اجازه می‌دهد حتی زمانی که گره‌ها معیوب یا مخرب می‌شوند، به عملکرد خود ادامه دهند.
خُب؛ مزیت تحمل خطای بیزانس بُرج (Tower BFT) در چیست؟
Tower BFT از اثبات سابقه به عنوان قوه اهرم برای تسریح تراکنش‌ها و کاهش بار پیغام استفاده می‌کند. اثبات سابقه نیاز به اعتبار سنجی برای همگام سازی ساعت ها از طریق ارتباط همتا به همتا، کاهش تأخیر و سربار را از بین می برد. این رویکرد هیبرید یا ترکیبی، اجماع سریع (توافق نظر اعتبارسنجها) را در فضای امن بدون قربانی تمرکز زدایی تضمین می‌کند.
3. توربین (Turbine) بسته‌ها را کوچک و سرعت را افزایش می‌دهد
توربین پروتکل انتشار بلوک/بلاک سولانا است. در این پروتکل، اعتبارسنج رهبر داده‌ها را برای موثریت بیشتر به بسته‌های کوچک‌تر تقسیم و به همتاهای خود ارسال می‌کند. سپس همتای دریافت کننده، به دیگر همتا‌ها ارسال می‌کند. این پرتکل از بیت‌تورنت (BitTorrent) الهام گرفته و داده‌ها را از طریق یک ساختار درخت‌مانند توزیع می‌کند تا فشار پهنای باند را کاهش دهند. این امر به سولانا کمک می‌کند تا بدون کاهش سرعت، به هزارن گره (Node) گسترش یابد. انتشار سریع‌تر بلوک، سبب افزایش توان عملیاتی و تراکنش سریع می‌گردد.
4. گلف استریم (Gulf Stream) نیاز به ممپول را از بین می‌برد
گلف استریم (Gulf Stream) روش سولانا برای مدیریت تراکنش‌ها بدون استفاده از ممپول (مجموع تراکنش‌های تایید نشده) سنتی است. به جای انتظار برای ورود به بلاک‌ها، تراکنش‌ها پس از ورود به شبکه مستقیم وارد بلاک شده و به یک هش اثبات سابقه پیوند می‌خورند. از آنجایی که اعتبارسنجها می‌دانند که رهبر بعدی کیست، می‌توانند تراکنش‌ها را از قبل آماده کرده و سبب تسریع و کارآمدتر شدن شبکه گردد. در نتیجه، این امر زمان انتضار را کاهش داده و عملکرد را بالا نگه می‌دارد.
5. سطح دریا (Sealevel) امکان کار همزمان را فراهم می‌سازد
سی‌لول که به موازی سازی (Parallelization) نیز معروف است به چندین قرارداد هوشمند اجازه می‌دهد که همزمان کار کرده و تراکنش‌های زیادی را در عین زمان پردازش کند. برای نمونه، فرض کنید که در یک بلاک/بلوک ۱۰۰ تراکنش وجود دارد و همزمان چندین قرارداد هوشمند برای تکمیل بلوک کار می‌کند که سبب تسریع تراکنش‌ها می‌گردد.
6. لوله‌کشی (Pipelining) مانند خط تولید تراکنش را سرعت می‌بخشد
پاپیپ‌لاینینگ، روش سولانا برای سرعت بخشی پردازش تراکنش‌ها، با تقسیم اعتبارسنجی به مراحل مختلف، مانند یک خط تولید است. هر قطعه سخت‌افزای کمپیوتر در یک کار (مثلاً بررسی امضا، به‌روز رسانی دفتر کُل) تخصص دارد و به چندین تراکنش اجازه می‌دهد که همزان در سیستم فعال باشند. به این روش، سولانا تاخیر را کاهش داده و توان عملیاتی را افزایش می‌دهند.
7. شکستِ ابر (Cloudbreak) در جریان ازدحام موثر است
ابرگرفتگی یا کلودبریک سیستم دیتابیس (پایگاه داده) مقیاس‌پذیر سولانا است که برای مدیریت موثر حجم عظیم تراکنش‌ها ساخته شده است. این سرویس، داده‌های حساب کاربری را طوری سازماندهی می‌کند که از ازدحام در جریان شلوغی جلوگیری کند. با بهره‌گیری از راهکاری ذخیره سازی مانند حافظه اصلی و حافظه موقت، کلودبریک امکان تغییر وضعیت تقریباً آنی را فراهم می‌کند. این امر سبب می‌شود که عملکرد سولانا حتا افزایش کاربران قوی بماند.
برای نمونه، کلود بریک از ماندن ضروری ترین داده در حافظه موقت و داده‌ها بزرگ که خیلی ضرور نیست در حافظه اصلی بماند. حافظه موقت (Random Access Memory -RAM) سریع و حافظه اصلی (Storage -SSD or HDD) کُندتر است.
8. بایگانی‌کننده‌ها (Archivers) داده‌های گذشته را ذخیره و فضا را برای تراکنش‌ها آزاد می‌کند
بایگانی یا آرشیف‌کننده‌ها را مانند کتابخانه‌ای تاریخ سولانا در نظر بگیرید. آنها در نگهداری داده‌های گذشته تخصص داشته و روش مخصوص بنام اثبات انتشار دوباره (Proof of Republication) را برای اثبات درستی ذخیره داده‌ها استفاده می‌کند. این کمپوتر‌ها سبک بوده و فضای اعتبارسنجها را آزاد می‌کند تا به تایید تراکنش‌ها تمرکز کند. برخلاف اعتبارسنج‌های کامل، آنها در اجماع شرکت نکرده و فقط وظیفه نگهداری داده‌ها را دارد تا شبکه موثر‌تر و مقیاس‌پذیر تر بماند.
حرف‌های پایانی
سولانا یک پلتفورم بلاکچین با سرعت بالا است که برای اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز و ارزهای دیجیتال طراحی شده است. این شبکه به خاطر سرعت زیاد و هزینه کم تراکنش مشهور است.
برعکس اتریوم که فقط 15 تراکنش و با هزینه بالا در ثانیه پردازش می‌کند، سولانا قابلیت هزاران تراکنش در ثانیه و با هزینه متوسط 0.005 دالر دارا می‌باشد.
مواردهای ذکر شده سولانا را یک انتخاب خوب برای علاقه مندان دنیای وب3 مانند توکن‌های غیر قابل معاوضه، دیفای، و گیمینگ ساخته است.
