بلاکچین چیست؟
بلاکچین (Blockchain) یک دفتر کُل (Ledger) است که داده های تراکنش را در کمپیوترهای شبکه بطور امن ذخیره می‌کند. این کمپیوترها که به گره (Node) معروف است در سرتاسر دنیا پخش بوده و کنترل را غیر متمرکز می سازد. علاوه از آن غیر متمرکز بودن آن نیاز به واحد مرکزی را از بین می‌برد.
داده‌‌های بلاکچین در بلاک‌ها (Blocks) شکل می‌گیرد. این بلاک‌ها به صورت زمانی از طریق رمزنگاری باهم وصل شده و ایمن می‌گردد.
ساختار بلاک‌ها تضمین می‌کند که داده‌ها در امان، غیر قابل تغییر و شفاف است. از طریق تکنالوژی امروز، تغییر و یا حذف این بلاک‌ها پس از اضافه شدن آنها در زنجیره غیر ممکن است.
بلاکچین کاربردهای وسیع در سکتور صحت، زنجیره عرضه، انتخابات و دیگر چیزها دارند. اما، تاکید این پُست بر کاربرد و استفاده آن در دنیای ارز دیجیتال است.
تاریخچه کوتاه بلاکچین
بلاکچین توسط ساتوشی ناکاموتو سازنده بیتکوین معروف شد. اما، مخترع آن استوارت هابر و فیزیکدان دبلیو اسکات استورنتتا (Stuart Haber and physicist W. Scott Stornetta) بود.
این دو دانشمند، از طریق رمزنگاری زنجیره بلاک ساخت تا سندها تغییر ناپذیر گردد. کار هابر و اسکات راهنمایی شد برای ساتوشی که بیتکوین را معرفی کند. بیتکوین اول ارزرمزی است که روی بلاکچین کار می‌کند. پس از بلاکچین بیتکوین، ارزها و بلاکچین‌های دیگر با ویژگی‌های اضافه توسط افراد متفاوت معرفی شد.
گرچند از بلاکچین در ثبت تراکنش‌های ارزهای دیجیتال بیشتر استفاده میشود، اما امروزه قراردادهای هوشمند و توکن‌های غیر قابل معاوضه نیز روی بلاکچین انجام میشود.
ویژگی‌های کلیدی بلاکچین
۱. حفاظت از حریم خصوصی
حریم خصوصی چیست؟ حق نگهداری موضوعات و روابط شخصی بصورت مخفی را حریم خصوصی می‌گویند.
بلاکچین با استفاده از رمزنگاری حریم خصوصی کاربران را بطور کامل ضمانت می‌کند. فعالیت‌های شما در دنیای ارز دیجیتال می‌تواند بطور کامل مخفی بماند. هیچ حکومتی و هیچ نهادی قادر به دسترسی هویت شما نیست.
قابل تذکر: حریم خصوصی در بلاکچین تضمین است نه در صرافی‌های متمرکز و یا اینکه خود شما با دیگران به اشتراک بگذارید.
۲. اشتراک آزاد
ورود و خروج در دنیای بلاکچین آزاد است.
هیچ محدودیت وجود ندارد.
برای نمونه شما اگر بخواهید از سیستم بانکی استفاده کنید، به دلیل هویت ممکن حق اشتراک نداشته باشید.
سیستم سنتی بانکی می‌تواند دسترسی را محدود به خاک و یا هویت کنند. اما، در بلاکچین دسترسی آزاد و متن باز می‌باشند. شما می‌تواند در توسعه آن کمک کنید و یا از آن سود ببرید.
۳. موثریت و سرعت بالا
به دلیل عدم وجود بروکراسی/کاغذبازی سرعت انتقال ارز در بلاکچین تقریبا آنی است.
برای مثال فرق نمی‌کند که برادر شما کجا است، او می‌تواند فوری برای شما پول ارسال کند.
بیایید ارسال پول از طریق ارز دیجیتال را با سیستم بانک یا حواله داری مقایسه کنیم.
فرض کنید برادر شما در ناروی/نروژ است. او می‌خواهد برای شما از طریق حواله یا سیستم بانکی پول بفرستند. حد اقل نصف روز برادر شما لازم دارند تا در دفتر بانک حضور یابند یا از طریق کارت اقدام و منتظر تایید باشند. حتا/حتی اگر از طریق کارت هم اقدام کنند، باید منتظر تایید باشند. روز بعد خود شما مثلا در کابل هستید، باید به بانک مراجعه کنید. در بانک باید فورم تکمیل شده و شما پاسپورت خود را تحویل کنید. رفت و برگشت به بانک و پروسه آن نصف روز طول می‌کشد. از طریق بانک شما هم زمان بیشتر نیاز دارید، هم کمیشن/کمیسیون باید بیشتر پرداخت کنید و هم باید معلومات شخصی خود را در اختیار بانک قرار دهید.
ارسال ارز طریق ارز دیجیتال چند وقت لازم دارد؟ فقط چند ثانیه
۴. شفافیت
در عین زمان که حریم خصوصی شما محافظت میشود، از شفافیت کامل نیز برخوردار است.
شما در هر زمان می‌توانید بررسی کنید که عرضه چه قدر، هزینه تراکنش چند و ارزش آن چه قدر است.
۵. غیر متمرکز بودن مدیریت
تمامی اطلاعات بلاکچین در گره ها (Nodes) ذخیره میشود.
نودها، کمپیوترهای پخش شده در سرتاسر دنیا است که وظیفه، تایید، نگهداری و امنیت اطلاعات بلاکچین است.
به دلیل اینکه نودها در سرتاسر دنیا پخش است، کنترل آن نیز غیر متمرکز است. اینگونه هیچ نهادی و یا کشوری کنترل کامل روی داده ها ندارند.
۶. تغییر ناپذیر
پس از اینکه تراکنش‌ها تکمیل و یک بلاک جدید ساخته شد، دیگر امکان تغییر داده‌ها نیست و برای همیشه باقی می‌ماند. هیچ فردی قادر به تغییر یا حذف بلاک‌ها نیست.
غیر متمرکز در بلاکچین چیست؟
غیر متمرکز در بلاکچین به پخش بودن قدرت تصمیم گیری و کنترل داده میان کاربران در یک شبکه کمپیوتری که در سرتاسر دنیا پخش است گفته میشود. در سیسم بانکی سنتی، قدرت تصمیم گیری و حفظ داده ها متمرکز است، چون فقط بانک است که حق تصمیم گیری و تغییر داده ها را دارند. دیگر کاربران فقط مشاهده گر است.
در سیستم بلاکچین هیچ نهاد واسطه یا مرکزی وجود ندارد که تراکنش‌ها و اطلاعات را پروسس یا کنترل کنند. بلکه برعکس آن است. اطلاعات در سرتاسر شبکه پخش و توسط مکانیزم اتفاق نظر (Consensus Mechanism) انجام میشود.
تراکنش‌ها در بلاکچین چگونه پروسس میشود؟
بلاکچین یک کتاب کُل دیجیتالی است که در سرتاسر دنیا پخش است. این تراکنش‌ها در کمپیوترهای شبکه که معروف به نودها است ذخیره شده و امنیت آن حفظ میشود. استخراج کنندگان ارزهای دیجیتال مانند بیتکوین نیز یکنوع نودی است که وظیفه تایید تراکنش‌ها را با استفاده از فورمول‌های ریاضی است.
فرض کنید که شما به همسر خود بیتکوین می‌فرستید. شما والت خود را باز کرده و آدرس (کلید عمومی) خانم را وارد و کلید ارسال را می‌زنید. این داده‌ها وارد بلاکچین شده و توسط نودها تایید و پس از تکمیل بلاک، برای همیشه در بلاکچین ذخیره می‌گردد. خانم شما، اعلان در کیف پولی دریافت و با استفاده از کلید خصوصی خود آن را در کنترل خود قرار می‌دهد. سپس، خانم شما می تواند نگهدارند یا به فرد دیگری بفرستند.
انواع بلاکچین
بلاکچین را براساس اینکه چه کسانی مشترک هستند، تقسیم بندی می‌کند. بطور عموم، بلاکچین عمومی، بلاکچین خصوصی و بلاکچین کنسرسیوم داریم.
۱. بلاکچین عمومی
دروازه بلاکچین عمومی برای همه باز است. همه می تواند اشتراک کنند و دارای متن باز (Open Source) است. این نوع بلاکچین‌ها بطور واقعی غیر متمرکز است. برای نمونه بلاکچین بیتکوین و ایتریم از این نوع است.
در دنیای ارز دیجیتال هم وقتی حرف از بلاکچین میشود، منظور بلاکچین عمومی است.
۲. بلاکچین خصوصی
بلاکچین خصوصی برای عموم باز نبوده و برای اهداف درونی شرکت‌ها استفاده میشود.
این نوع بلاکچین نیاز به اجاره برای دسترسی دارند. کاربران طبق شرایط و مقررات می تواند اجازه گرفته و دسترسی پیدا کنند.
بلاکچین خصوصی متمرکز بوده و دارای سلسله مراتب کنترل است.
۳. بلاکچین کنسرسیوم
بلاکچین کنسرسیوم دو رگه است.
دو رگه به این معنا که خاصیت هر دو بلاکچین عمومی و خصوصی را دارند.
در این نوع بلاکچین اشتراک کنندگان قدرت برابر داشته و قوانین تعیین می‌کند که چه کسی و به چه اندازه دسترسی به اطلاعات داشته باشند.
کاربرد بلاکچین‌ها
بلاکچین بار اول به هدف تغییر ناپذیری سند ساخته شد. اما رفته رفته کاربرد آن توسعه پیدا کرد. موارد زیر نمونه‌ها آن است.
۱. ارز دیجیتال
ارز دیجیتال در واقع بلاکچین را معروف ساخت. برای عموم مردم وقتی بلاکچین را می‌شنوند، بار اول در ذهن آنها ارزرمز خطور می‌کند.
ازر دیجیتال توسط ساتوشی معرفی گردید تا سیستم بانکی و پول‌های ملی یا همان فیات را به چالش به کشند. دسترسی به سیستم بانکی هزینه‌بر، مشکل، سرعت کم، و حریم خصوصی حفاظت نمی‌گردد. اما در دنیای ارز دیجیتال همه‌ای این‌ها برعکس است بوده، ارزان، سریع، مصئون و حریم خصوصی رعایت می‌گردد.
۲. قراردادهای هوشمند
قراردادهای هوشمند () نوع قراردادی است که با تکمیل شرایط خودکار انجام میشود. بلاکچین اجازه می‌دهد که قراردادهای هوشمند روی آن بنویسید و در سرتاسر دنیا بین نودها ذخیره گردد.
نمونه مشهور آن، قراردادهای صرافی غیر متمرکز است که بصورت خودکار کار می‌کند. نمونه‌های دیگر آن برنامه‌های غیر متمرکز (Decentralized Apps = DApps) و نهاد های غیر متمرکز (Decentralized Organizations = DAOs) است که بدون کنترل یک اداره واحد کار می‌کند.
3. توکن سازی
در بلاکچین شما می‌توانید برای یک دارایی خود توکن بسازید.
توکن در بلاکچین نمایندگی از دارایی شما در دنیای دیجیتال می‌کند.
برای نمونه نقاشان نسخه دیجیتال نقاشی خود را تبدیل به توکن غیر قابل معاوضه (NFT) می‌کند که فرد مشخص دارنده اصلی آن است.
4. کارت هویت دیجیتالی
بلاکچین به شما کمک می‌کند که کارت هویت غیر قابل تغییر در دنیای دیجیتال داشته باشید. برای نمونه، کارت واکسین، کارت رای، کارت کارمندی و غیره را می‌توان دیجیتالی ساخت
۵. انتخابات و رای گیری
رای گیری و ثبت داده ها روی بلاکچین از تغییر و تقلب جلوگیری کرده و پروسه را شفاف می‌سازد
۶. زنجیره عرضه
استخراج، پروسس و دسترسی به مشتریان را زنجیره عرضه می گویند. به بیان دیگر، از روزی که مواد خام تولید میشود تا روزی که در دست مشتری میشود زنجیره عرضه می‌گوید.
بلاکچین به شرکت‌ها کمک می‌کند که بدون تقلب این مسیر را ردیابی و تصمیم تجاری بگیرند.
/
