بازار بورس (سهام) چیست؟ راهنمای کامل به زبان ساده و برای مبتدیان

بازار بورس یا سهام. این عبارتی است که هر روز در اخبار می‌شنوید، اغلب همراه با اصطلاحات تخصصی مانند “روند صعودی یا نزولی”، “عرضه اولیه” و “ارزش بازار”. ممکن است به نظر برسد دنیایی پیچیده است که فقط برای متخصصان وال استریت طراحی شده. اما در اصل، بازار سهام یک مفهوم ساده و قدرتمند است: یک شبکه جهانی کارآفرینان را به افرادی که می‌خواهند در شرکت آنها سرمایه‌گذاری کنند، متصل می‌کند.

این راهنما، بازار سهام را به بخش‌های قابل درک تقسیم می‌کند و توضیح می‌دهد که چیست، چرا وجود دارد و شما چگونه می‌توانید در آن مشارکت کنید.

(در ایران بیش‌تر از «بازار بورس» و در افغانستان از «بازار سهام» استفاده می‌کند. هردو یکی است.)

بازار بورس واقعاً چیست؟

بازار بورس را مانند یک بازار بزرگ در نظر بگیرید که در آن قطعات کوچکی از شرکت‌های سهامی عام خرید و فروش می‌شوند. به این قطعات، سهام گفته می‌شود.

وقتی شما یک سهم از یک شرکت را در اختیار دارید، در واقع مالک بخش کوچکی از آن کسب‌وکار هستید. اگر شرکت ارزشمندتر شود، سهم شما نیز ارزشمندتر می‌شود.

خود “بازار” یک مکان فیزیکی واحد نیست. در حالی که بورس اوراق بهادار نیویورک (NYSE) یک تالار معاملات فیزیکی معروف دارد، اما بیشتر معاملات به صورت الکترونیکی در بورس‌هایی مانند نزدک (NASDAQ) انجام می‌شود.

بازار اولیه و ثانویه بورس

بازار بورس ترکیبی از دو بخش وابسته به هم است: یکی جایی که سهام جدید متولد می‌شوند و دیگری جایی که سهام عمر خود را سپری می‌کنند. اولی بازار لویه و دومی به نام بازار ثانویه شناخته می‌شود.

بازار اولیه بورس: جایی که سهام متولد می‌شود

این بازار جایی است که یک شرکت برای اولین بار سهام جدید خود را به عموم مردم می‌فروشد.

منظور مان از سهام جدید؛ فروش سهام برای اولین بار و یا سهام جدید توسط صادر کننده (شرکت) در زمان‌های بعدی است.

فرآیند (پروسه) که بار اول سهام یک شرکت را در دسترس عموم (مانند من و شما) قرار می‌دهد “عرضه اولیه عمومی” یا IPO نام دارد. درصورت نیاز؛ شرکت ممکن است که سهام‌های جدید را نیز عرضه کند.

پول به کجا می‌رود؟ تمام پول حاصل از این فروش، مستقیماً به خود شرکت می‌رسد تا برای رشدش استفاده کند. این هدف اصلی از حضور در بورس است.

تشیبه ساده: مانند خرید موتر/ماشین از سازنده آن (مانند تویوتا) است که باید به تعداد زیاد خریده و پولدار باشید.

بازار ثانویه بورس: بازاری که منظور ما است

این بازاری است که ما معمولاً در مورد آن صحبت می‌کنیم. پس از پایان عرضه اولیه، سهام شرکت در این بازار معامله می‌شود.

در بازار ثانویه، سرمایه‌گذاران، سهامی را که قبلاً منتشر شده است را بین خودشان خرید و فروش می‌کنند. شما سهمی را از یک سرمایه‌گذار دیگر (نه از خود شرکت) می‌خرید. و اگر بفروشید، به سرمایه‌گذار دیگر می‌کنید نه به صادر کننده.

سرمایه‌گذاران به اخبار، گزارشات اقتصادی و ژئوپولیتی واکنش نشان داده و معامله می‌کند. اگر قیمت بازاری سهام که خریده اید افزایش یافت — شما سود می‌کنید.

تشبیه ساده: مانند خرید ماشین/موتر از فروشگاه‌ها است و سازنده آن نقشی در قیمت و فروش آن ندارد. شما می‌توانید یک عراده بخرید و نیاز نیست که پولدار باشید.

چگونه سهام یک شرکت وارد بازار بورس می‌گردد؟

“عرضه اولیه عمومی” یا IPO نقطه‌ای زمانی است که یک شرکت خصوصی، سهام خود را به عمومی تبدیل می‌کند. این فرآیند پیچیده است، اما مراحل اصلی آن به شرح زیر است:

• استخدام متخصصین: شرکت که می‌خواد وارد بورس شوند (صادر کننده سهام)، یک بانک سرمایه‌گذاری معروف (به عنوان ” پذیره‌نویس”) و یک گروه از وکلا را استخدام می‌کند. این تیم تمام کارهای سنگین را انجام می‌دهد.
• تهیه دفترچه راهنما:شرکت یک بسته‌ای از سند (پرونده) و مفصل به نام امیدنامه تهیه می‌کند. این سند، سند افشای رسمی شرکت است و مانند یک کارت گزارش جامع عمل می‌کند. این شامل هر چیزی است که یک سرمایه‌گذار باید بداند: مدل کسب‌وکار، عملکرد مالی، ریسک‌ها و برنامه‌های آینده. هدف، شفافیت کامل است.
• قیمت‌گذاری و بازاریابی: بانک سرمایه‌گذاری و شرکت، بر سر قیمت اولیه برای هر سهم توافق می‌کنند. سپس، مدیران شرکت به جلسات مختلف (“سفر جاده‌ای یا رودشو”) می‌روند تا شرکت خود را به سرمایه‌گذاران بزرگ معرفی کند.
• روز عرضه اولیه: در این روز، سهام شرکت برای اولین بار در یک بورس مانند نزدک (NASDAQ) با یک نماد معاملاتی جدید لیست می‌شود. سرمایه‌گذارانی که از قبل سهام را دریافت کرده‌اند، اکنون می‌توانند آن را در بازار ثانویه به دیگران بفروشند. قیمت سهم بر اساس عرضه و تقاضا شروع به نوسان می‌کند.

نکته مهم: هدف اصلی IPO جمع‌آوری پول کلان برای شرکت است. پس از آن، معاملات روزمره دیگر پولی مستقیماً به شرکت نمی‌رساند، اما قیمت سهم در بازار به عنوان یک معیار مهم برای سلامت و ارزش شرکت باقی می‌ماند.

هدف اصلی: چرا بازار سهام وجود دارد؟

بازار سهام فقط مکانی برای خرید و فروش سهام نیست — این سیستمی است که برای خدمت رسانی همزمان به چندین گروه طراحی شده است. شرکت ها از آن برای جمع آوری پول استفاده می کنند، سرمایه گذاران از آن برای رشد ثروت استفاده می کنند و دولت ها برای تقویت و تثبیت اقتصاد به آن متکی هستند. این نقش ها در کنار هم توضیح می دهند که چرا بازار سهام به یکی از مهمترین نهادها در زندگی مدرن تبدیل شده است.

بازار بورس برای شرکت‌ها منبع مالی است

وقتی کسب‌وکارها می‌خواهند رشد کنند — چه با عرضه محصولات جدید، استخدام کارکنان بیشتر یا گسترش به بازارهای جدید — به پول نیاز دارند. شرکت‌ها به جای پذیرفتن بدهی‌های کلان (مانند قرض گرفتن از بانک‌ها)، می‌توانند از طریق عرضه اولیه سهام (IPO) «تبدیل به شرکت عام شوند». با فروش سهام، آنها از هزاران یا حتی میلیون‌ها سرمایه‌گذار سرمایه جذب می‌کنند. این فرآیند نوآوری را تقویت می‌کند و به شرکت‌ها اجازه می‌دهد سریع‌تر از آنچه به تنهایی می‌توانستند، رشد کنند.

بازار بورس برای شرکت‌ها مسیری است برای رشد

برای افراد، بازار سهام راهی برای خلق و افزایش ثروت است. با خرید سهام در شرکت‌های موفق، سرمایه‌گذاران می‌توانند از افزایش قیمت سهام و در برخی موارد، دریافت سود سهام (Dividend) دریافت کند. این یک گزینه‌ای برای مردم عادی است تا در رشد بزرگترین شرکت‌های جهان مشارکت کرده و ثروت خود را افزایش دهند. با گذشت زمان، سرمایه‌گذاری منظم می‌تواند به افراد کمک کند تا به اهداف مالی مانند بازنشستگی، آموزش یا به نسل آینده به عنوان به عنوان ارث انتقال دهد.

بازار بورس یکی از مهم‌ترین ابزار اقتصادی است

وظیفه خدمت به مردم است. و یکی از این خدمات مدیریت اقتصاد کشور است. بازار بورس یکی از ابزارهای اقتصادی است که با استفاده از آن دولت می‌تواند منافع زیر را بدست آورد:

• درآمد مالیاتی: فعالیت‌های تجاری، سود شرکت‌ها و سود سرمایه، درآمد مالیاتی کشور را افزایش می‌دهد. و با این درآمد می‌تواند خدمات عمومی را تأمین مالی کنند.
• شاخص اقتصادی: سیاست‌گذاران بازارها را به عنوان نشانه‌ای از اعتماد، چشم‌انداز رشد و خطرات احتمالی از نزدیک زیر نظر دارند. بازار بورس نشان می‌دهد که اقتصاد در چه وضعیتی است و احساسات مردم چگونه است.
• ترویج نوآوری: این بازار به مخترعان و کارآفرینان این امکان را می‌دهد تا سرمایه‌های حیاتی مورد نیاز برای پژوهش، توسعه و راه‌اندازی کسب‌وکارهای جدید را جذب کنند، حتی اگر این شرکت‌ها سال‌ها سودآور نباشند (مانند آمازون در سال‌های اولیهٔ فعالیت‌شان).
• فعال‌سازی سرمایه‌های بیکار: این بازار گزینه‌ای جایگزین برای حساب‌های پس‌انداز با نرخ سود پایین فراهم می‌کند و به افراد اجازه می‌دهد سرمایهٔ خود را سرمایه‌گذاری کنند تا به دنبال رشد بالاتری باشند و در عین حال، به گسترش شرکت‌ها کمک کنند.
• تقویت رشد اقتصادی: شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس معمولاً کالاها و خدمات را با کارایی بیشتری تولید می‌کنند. این امر منجر به افزایش بهره‌وری و رفاه کلی جامعه می‌شود.
• ایجاد اشتغال: بازار بورس در تاسیس یا گسترش شرکت‌ها سهم دارند. تأسیس شرکت‌های جدید و گسترش شرکت‌های موجود منجر می‌شود و به‌طور مستقیم شغل ایجاد کرده و بیکاری را کاهش می‌دهد.

قیمت سهام‌ شرکت‌ها چگونه تغییر می‌کند؟

تغییر قیمت در بازار سهام مانند دیگر بازارها است و تشکیل شده از خریداران (تقاضا کنندگان) و فروشندگان (عرضه‌کنندگان) است.

عرضه و تقاضا ثابت نیست. عوامل زیادی روی هر کدام اینها تاثیر گذار است. به طور خلاصه می‌توان گفت که عوامل زیر روی عرضه و تقاضای سهام شرکت‌ها تاثیر دارند:

• عملکرد شرکت: گزارش‌های سود، رشد درآمد و چشم‌انداز سودآوری آینده.
• اخبار صنعت و اقتصاد: مقررات جدید، دستاوردهای فناورانه یا تغییرات نرخ بهره.
• رویدادهای جهانی: تنش‌های ژئوپلیتیک، توافق‌های تجاری یا همه‌گیری.
• احساسات سرمایه‌گذاران: حال و هوای کلی بازار – خوشبینی (“بازار گاوی”) یا بدبینی (“بازار خرسی”).

در نتیجه اگر:

• تقاضا بیش‌تر از عرضه باشند: به این معناست خریداران بیش‌تر برای خرید وارد بازار شده و سبب افزایش قیمت می‌شود.
• عرضه بیش‌تر از تقاضا باشند: در این صورت تعداد سهام‌های بیش‌تری برای فروش قرار می‌گیرند و قیمت کاهش می‌یابد.

قیمت‌ها به طور مداوم بر اساس اخبار شرکت‌ها، گزارش‌های اقتصادی و احساسات کلی سرمایه‌گذاران در نوسان است.

بازیگران کلیدی در بازار بورس

بازار سهام فقط یک مکان واحد نیست – این شبکه‌ای از شرکت‌کنندگان است که با هم کار می‌کنند تا خرید و فروش سهام را ممکن سازند. در اینجا بازیگران اصلی چه کسانی هستند؟ بورس‌ها، شرکت‌های سهام عام، کارگزاران یا بروکرها، و سرمایه‌گذاران.

بورس‌ها

بورس اوراق بهادار هم یک بازار و هم یک پلتفرم مانند یک فروشگاه آنلاین است. بورس جایی است که خریداران و فروشندگان با استفاده از یک پلتفرم به عنوان زیرساخت فناوری با هم ملاقات می‌کنند. بدون آنها، معاملات آشفته و غیرقابل اعتماد خواهد بود.

به عنوان مثال، بورس‌هایی مانند بورس نیویورک (NYSE) یا نزدک (NASDAQ) در ایالات متحده، بورس توکیو (TSE) در ژاپن و بورس تهران در ایران هستند.

شرکت‌های سهامی عام

شرکت‌های سهامی عام، کسب‌وکارهایی هستند که سهام خود را به عموم مردم عرضه می‌کنند (مثل اپل، تسلا، کوکاکولا).

آنها سهام مالکیت را می‌فروشند تا برای توسعه، نوآوری و عملیات، پول جمع‌آوری کنند.

آنها دلیل وجود این بازار هستند — سرمایه‌گذاران می‌خواهند در رشد و سود آنها سهیم باشند.

کارگزاران یا بروکرها

بروکرها شرکت‌هایی هستند که سرمایه‌گذاران و معامله‌گران را به بازار بورس متصل می‌کنند و سفارش‌های خرید و فروش را اجرا می‌کنند.

آنها مشارکت را در دسترس عموم قرار داده و سازوکار پیچیده بازار را به تجربیاتی کاربرپسند تبدیل کرده است.

کارگزاران سنتی مانند یک صرافی محلی بودند و به شما در خرید و فروش سهام کمک می‌کردند. با این حال، امروزه، این کارگزاران با پلتفرم‌های خود شما را به بازارها متصل می‌کنند و دسترسی به بازار را بسیار کارآمدتر و راحت‌تر ساخته است.

برجسته‌ترین نمونه‌های کارگزاران، فیدلیتی، چارلز شواب یا برنامه‌های معاملاتی مدرن مانند رابین‌هود هستند.

سرمایه‌گذاران و معامله‌گران

سرمایه‌گذاران تشکیل شده از افراد و موسسات مالی است.

مثال افراد:

• کسانی که برای دوران بازنشستگی پس‌انداز می‌کنند
• معامله‌گران روزانه مانند من و شما است که تلاش دارند از نوسانات سود ببرند.
• سرمایه‌گذاران بزرگ که برای بلند مدت سرمایه‌گذاری می‌کند

مثال شرکت‌ها:

• بانک‌های سرمایه‌گذاری
• صندوق‌های اعتباری و بازنشستگی
• صندوق‌های پوشش ریسک
• و دیگر موسسات سرمایه‌گذاری است

این سرمایه‌گذاران با خرید سهام، منابع مالی که شرکت‌ها نیزا دارند، فراهم کرده و یا از نوسانات آن با خرید و فروش سود می‌برند. تصمیمات آنها بر تقاضا و عرضه سهام تاثیر گذاشته که به نوبه خود بر قیمت سهام تأثیر می‌گذارد.

این سرماهی‌گذاران برای بازار بورس خیلی مهم است — چرا که بدون سرمایه‌گذاران، شرکت‌ها سرمایه جذب نتوانسته و بازارها عملکرد مناسبی نخواهند داشت.

چگونه می‌توانید در بازار بورس سرمایه‌گذاری کنید؟

امروزه ورود به بازار بورس کار سختی نیست. اینترنت تقریباً همه جا است. اگر خود سهام را نتوانید خرید و فروش کنید، قرارداد ما به التفاوت (CFD) آن را می‌توانید که تقریبا خیلی مشابه است.

در اینجا خیلی خلاصه برای شما بیان می‌کنیم که شما برای شرکت در این بازار به چه و چه نیاز دارید.

1. اهدافتان را مشخص کنید: آیا برای بازنشستگی (بلندمدت) پس‌انداز می‌کنید یا برای پیش‌پرداخت خانه (میان‌مدت)؟ بازه (دوره) زمانی شما، استراتژی‌تان را تعیین می‌کند.
2. یک حساب کارگزاری/بروکر باز کنید: یک کارگزاری آنلاین انتخاب کنید که نیازهای شما را برآورده کند. بسیاری از آن‌ها معاملات بدون کارمزد ارائه می‌دهند.
3. با تنوع‌بخشی شروع کنید: همه پول خود را در یک سهم سرمایه‌گذاری نکنید. یک راه عالی برای شروع، استفاده از صندوق‌های قابل معامله در بورس (ETF) یا صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک است که صدها سهم مختلف را در یک سرمایه‌گذاری واحد ترکیب می‌کنند و ریسک شما را پخش می‌کنند.
4. به دید بلندمدت فکر کنید: بازار سهام به طور تاریخی در بلندمدت روندی صعودی داشته است. “مدت زمان حضور در بازار” عموماً مهم‌تر از “زمانبندی ورود به بازار” است.

نتیجه‌گیری

بازار بورس یا سهام یک ماشین پول‌سازی جادویی یا یک کازینو با سود تضمینی نیست. این یک سیستم پویا است که به افراد معمولی اجازه می‌دهد در رشد اقتصاد جهانی مشارکت کنند. در حالی که این بازار با ریسک‌های ذاتی همراه است، درک اصول بنیادی آن، اولین و مهم‌ترین گام برای تبدیل شدن به یک سرمایه‌گذار مطمئن است. با شروع یک برنامه واضح و یک چشم‌انداز بلندمدت، شما می‌توانید از بازار سهام به عنوان ابزاری قدرتمند برای ساختن آینده مالی خود استفاده کنید.