بازار اوراق قرضه در سطح جهان: از بازار سهام قدیمیتر است. از بازار سهام بزرگتر است. و به مراتب قدرتمندتر است.
در حالی که تیترهای مالی با جنجال روزانه سهام فناوری و «میم کوینها» پر شدهاند، این بازار 140 تریلیون دلاری اوراق قرضه جهانی تقریباً در سکوت فعالیت میکند. با هشتگهای ترند شده سقوط نمیکند؛ بلکه با نیرویی ژرف و زمینساختی جابهجا میشود که هزینه وام مسکن شما، ثبات حقوق بازنشستگی شما و حتی نرخهای بهرهای که ملتها را میسازند یا میشکنند.
امروز، ما در حال کاوش مهمترین بازار مالی دنیا هستیم که هیچکس دربارهاش صحبت نمیکند.
(یادداشت کوچک: ارزش بازاری یا مارکت کپ کُل بازار سهام جهان طبق SIBLIS Research در اول 2025 نزدیک به 128 ملیارد دالر/دلار آمریکایی بوده است
در سایتهای اجتماعی با ما باشید
بازار اوراق قرضه: «موتور خاموش» به زبان ساده
اصطلاحات پیچیده را فراموش کنید. یک اوراق قرضه، به سادگی یک سفته یا تعهد رسمی وام است.
وقتی یک دولت یا شرکت نیاز به قرض گرفتن پول دارد، میتواند اوراق قرضه منتشر کند. با این کار، سه قول به وامدهنده (سرمایهگذار) میدهد:
- اصل پول: «من این مبلغ دقیق را در یک تاریخ مشخص آینده به شما پس خواهم داد» (تاریخ سررسید).
- کوپن (بهره): «در این فاصله، به شما بهره منظم پرداخت خواهم کرد» (نرخ کوپن).
- ادعای اولویت: اگر وضعیت بد شود، دارندگان اوراق قرضه قبل از سهامداران پول خود را پس میگیرند. این چرا مهم است: اگر شرکتی ورشکست شود، دارندگان اوراق قرضه طبق قانون اولین نفری هستند که از داراییهای شرکت بازپرداخت میشوند—قبل از اینکه سهامداران چیزی بگیرند (که اغلب هیچ است).
این یک مبادله اساسی ایجاد میکند: سرمایه از سرمایهگذاران امروز، در ازای درآمد قابل پیشبینی و بازگشت سرمایه در آینده. این شالوده تأمین مالی بلندمدت است.
دو زندگی یک اوراق: بازار اولیه و ثانویه
این اساس تأمین مالی بلندمدت است.
اما یک ورقه قرضه یک رسید ایستا نیست؛ چرخه حیاتی دارد که در دو بازار به هم پیوسته جریان مییابد.
بازار اولیه: جایی که اوراق متولد میشوند
بازار اوراق قرضه نیز مانند بازار بورس/سهام بازار اولیه دارند — جایی که اوراق برای اولین بار ایجاد و فروخته میشوند. یک دولت یا شرکت (منتشرکننده) با بانکهای سرمایهگذاری همکاری میکند تا بدهی جدید را مستقیماً به سرمایهگذاران نهادی بزرگی مثل صندوقهای بازنشستگی مزایده کند. پول حاصل از این فروش مستقیماً به منتشرکننده میرود تا عملیات، پروژهها یا بازپرداخت بدهی قدیمی را تأمین مالی کند. این یک معامله یکباره بین وامگیرنده و وامدهنده اولیه است. آن را مانند «عرضه اولیه سهام (IPO) دنیای اوراق قرضه» در نظر بگیرید.
بازار ثانویه: جایی که اوراق مدام دستبهدست میشود
پس از فروش اولیه، اوراق وارد بازار ثانویه میگردد که گسترده و غیرمتمرکز است. اینجاست که سرمایهگذاران اوراق موجود را تا پایان عمر آن، از طریق شبکههای کارگزاری، میان خود معامله میکنند. قیمتها در اینجا روزانه بر اساس نرخ بهره، تورم و اعتبار منتشرکننده نوسان میکنند. این بازار نقدشوندگی فراهم میکند و به سرمایهگذاران اجازه میدهد قبل از سررسید بفروشند. تقریباً تمام ارزش 140 تریلیون دلاری و فعالیت معاملاتی که دربارهاش میشنوید، در اینجا اتفاق میافتد. این ضربان قلب مداوم بازار اوراق قرضه است.
جهان 140 تریلیون دلاری: چه کسی پول شما را قرض میگیرد؟
بازار اوراق قرضه یک اکوسیستم گسترده از وامگیرندگان مختلف است، هر کدام با پروفایل ریسک متفاوت.
- اوراق قرضه دولتی (هسته «بیریسک»): این بدهی منتشرشده توسط دولتهای ملی مانند خزانهداری ایالات متحده است که نزدیکترین دارایی به یک دارایی «بدون ریسک» در نظر گرفته میشود. بدهی دولتی بیش از نیمی از بازار جهانی اوراق قرضه را تشکیل میدهد (برآورد حدود 65 تریلیون دلار تا سال 2025، طبق دادههای SIFMA و بانک جهانی).
- اوراق قرضه شرکتی (موتور رشد): شرکتها این اوراق را برای تأمین مالی گسترش، تحقیق و توسعه، و عملیات منتشر میکنند. این اوراق از اوراق درجه سرمایهگذاری فوقالعاده ایمن (منتشرشده توسط غولهایی مانند مایکروسافت) تا اوراق قرضه پرریسک «بازده بالا» یا «بیکیفیت» متغیر هستند. این بخش حدود 45 تریلیون دلار برآورد میشود.
- اوراق شهرداری (ساختن شهر شما): منتشرشده توسط ایالتها، شهرها و مقامات محلی برای ساخت مدارس، بزرگراهها و بیمارستانها. مزیت کلیدی آنها: بهره آنها اغلب در سطح فدرال و ایالتی معاف از مالیات است.
- بقیه (لایه پیچیده): این شامل اوراق بهادار وام مسکن (بستههایی از وامهای مسکن)، اوراق کشورهای بازار نوظهور و سایر ابزارهای تخصصی میشود که دهها تریلیون باقیمانده را پر میکنند.
در نمودار پای زیر شما خلاصه آن را تماشا میکنید که دادههای آن از منابع معتبر جمعآوری شده است.
چرا کسی دربارهاش حرف نمیزند؟ ویژگیهای کلیدی
ابعاد عظیم آن این سؤال را برمیانگیزد: چرا این گمنامی؟ در اینجا دلایلی ذکر کردیم که سبب گمنامی بازار اوراق قرضه میگردد — گرچند در سطح جهان بزرگتر از بازار سهام است.
- این یک بازار فرابورس (OTC) است: برخلاف سهام در نزدک (NASDAQ)، هیچ تالار معاملات مرکزی و پرسر و صدایی وجود ندارد. این یک شبکه آرام از کارگزاران است که از طریق تلفن و کامپیوتر معامله میکنند. نه زنگی پُر زرقوبرق وجود دارد، نه تصاویر دراماتیک پایان روز.
- بازیکنان آن عظیمالجثه هستند: بازار توسط مؤسسات «پول هوشمند» — بانکهای مرکزی، صندوقهای بازنشستگی، شرکتهای بیمه و صندوقهای ثروت ملی — تحت سلطه است. حرکات آنها استراتژیک و کند است، و برای تیترهای روزانه طراحی نشده است.
- درباره درآمد پایدار است، نه هیاهو: اوراق قرضه، دوندههای ماراتن مالی هستند، ساخته شده برای حفظ سرمایه و جریان نقدی قابل اعتماد. آنها فاقد روایت انفجاری و بختآزمایی سهام هستند. وقتی هیجان نبود، خبری آن را پوشش نمیدهد و گمنام باقی میماند.
نیروهای حرکت دهنده بازار
در حالی که عوامل زیادی میتوانند بر قیمت اوراق قرضه تأثیر بگذارند، دو نیرو بر حرکتهای روزانه مسلط هستند. درک این دو برای هر سرمایهگذار ضروری است؛ عوامل دیگر، اگرچه مهم، بیشتر نقش پسزمینه و بافت را ایفا میکنند.
ریسکهای اصلی (رانندگان روزانه)
این دو ریسک عبارت از نرخ بهره و ریسک نِکول است که سرمایهگذاران همیشه آن را بررسی میکند.
- ریسک نرخ بهره (ریسک بازار): این مهمترین نیرو است و به رابطه معکوس قیمت و بازده مربوط میشود. وقتی نرخهای بهره کلی در اقتصاد افزایش مییابد، اوراق جدید با کوپنهای جذابتر وارد بازار میشوند. این امر اوراق قدیمیتر با کوپنهای ثابت و پایینتر را کمتر جذاب میکند و در نتیجه قیمت آنها در بازار ثانویه افت میکند. عکس این قضیه نیز صادق است: وقتی نرخها کاهش مییابند، قیمت اوراق موجود افزایش مییابد. این ریسک بر همه اوراق—حتی ایمنترین اوراق خزانهداری—تأثیر میگذارد.
- ریسک اعتباری (ریسک نکول): این ریسک مربوط به این احتمال است که ناشر (یک شرکت یا دولت) نتواند سود یا اصل پول را طبق وعده پرداخت کند. این ریسک توسط مؤسسات رتبهبندی (مانند مودیز و اس اند پی) درجهبندی میشود. هرچه ریسک اعتباری بالاتر باشد، ناشر مجبور است برای جذب سرمایهگذاران، بازده (سود) بالاتری پیشنهاد دهد. خبر بد درباره یک شرکت میتواند بلافاصله قیمت اوراق آن را کاهش دهد، حتی اگر نرخهای بهره کلی تغییر نکرده باشند.
ریسکهای مهم دیگر (تأثیرات زمینهای)
- ریسک تورم: دشمن خاموش داراییهای با درآمد ثابت. اگر نرخ تورم از نرخ کوپن یک ورقه قرضه پیشی بگیرد، «بازده واقعی» سرمایهگذار (پس از کسر تورم) منفی میشود و قدرت خرید او را از بین میبرد.
- ریسک نقدشوندگی: این ریسک ناتوانی در فروش سریع یک ورقه قرضه بدون تخفیف چشمگیر قیمت است. اوراق برخی شرکتهای کوچک یا اوراق پیچیده در زمان بحرانهای مالی ممکن است خریداری نداشته باشند.
- ریسک توانایی سرمایهگذاری دوباره: ریسکی است که هنگام دریافت سود کوپن یا سررسید اصل پول، نتوانید آن وجوه را در نرخهای بهره مطلوب مشابهی مجدداً سرمایهگذاری کنید. این ریسک در دورههای کاهش نرخ بهره آشکار میشود.
- ریسک ژئوپولیتیک/سیستماتیک: این شامل رویدادهای غیرمنتظره گستردهای است که کل سیستم مالی را تحت تأثیر قرار میدهد، مانند جنگهای منطقهای، تغییرات بزرگ سیاستگذاری یا بحرانهای بانکی. این رویدادها میتوانند به طور همزمان هم ریسک اعتباری را افزایش دهند و هم تمایل به داراییهای امن (مانند اوراق قرضه خزانهداری) را بالا ببرند، که منجر به نوسانات شدید و گاهی غیرقابل پیشبینی در تمام بخشهای بازار میشود.
خواندن سیگنال: منحنی بازده
یک ابزار کلیدی برای درک انتظارات بازار از این ریسکها، منحنی بازده است. این منحنی، بازده اوراق خزانهداری را در سررسیدهای مختلف مقایسه میکند.
- منحنی عادی (شیب رو به بالا): نشاندهنده انتظار برای رشد اقتصادی است.
- منحنی معکوس (شیب رو به پایین): زمانی رخ میدهد که بازده اوراق کوتاهمدت (مثلاً 2 ساله) از بازده اوراق بلندمدت (مثلاً 10 ساله) بیشتر شود. این یکی از قویترین سیگنالهای هشدار رکود اقتصادی است، زیرا نشان میدهد سرمایهگذاران برای ریسکهای کوتاهمدت (احتمال رکود) پاداش بیشتری میخواهند تا برای تعهد بلندمدت.
نمونهای از منحنی بازده اوراق خزانه آمریکا را شما در تصویر زیر میبینید.
دست نامرئی در کیف پول شما: اوراق قرضه چگونه زندگی روزمره شما را شکل میدهد
این یک بازار تجریدی نیست. این لولهکشی زندگی مالی شماست.
- وام مسکن و ماشین شما: بازده 10 ساله خزانهداری آمریکا، معیار اساسی برای اکثر نرخهای بهره بلندمدت است. وقتی بالا میپرد، نرخهای وام مسکن جدید شما نیز افزایش مییابد. و این امر روی تمامی دنیا تاثیر میگذارد و منتشر میشود.
- شغل و اقتصاد شما: شرکتها از بازار اوراق قرضه شرکتی برای تأمین مالی گسترش، نوآوری و حقوق کارکنان استفاده میکنند. یک بازار اوراق قرضه منجمد و ترسزده میتواند استخدام را متوقف و اخراج را رقم بزند.
- حساب پسانداز شما: بانکهای مرکزی (مانند فدرال رزرو) اوراق قرضه دولتی را میخرند و میفروشند تا سیاست پولی را اجرا کنند که مستقیماً بر نرخهایی که بانک شما برای محصولات پسانداز ارائه میدهد تأثیر میگذارد.
- حقوق بازنشستگی والدین شما: صندوقهای بازنشستگی سرمایهگذاران عظیم اوراق قرضه هستند. درآمد قابل اعتماد حاصل از اوراق قرضه است که تضمین میکند چکهای ماهانه بازنشستگی برای دههها قابل پرداخت است.
چرا باید برایتان مهم باشد — حتی اگر عاشق سهام هستید
ممکن است یک سرمایهگذار متمرکز بر رشد باشید که برای تحلیل سهام زندگی میکند. این عالی است. اما نادیده گرفتن بازار اوراق قرضه مانند دریانوردی است که فقط باد را مطالعه میکند، نه جزر و مد را.
- جاذب شوک نهایی پرتفوی: وقتی سهام سقوط میکنند، سرمایهگذاران اغلب به سمت امنیت اوراق قرضه باکیفیت میگریزند («پرواز به سوی کیفیت»). این همبستگی منفی شالوده تنوعبخشی است که به حفظ سرمایه در دوران رکود کمک میکند.
- این بازار «قیمت ریسک» را تعیین میکند: افزایش بازده اوراق قرضه، نرخ مانع (حداقل بازده قابل قبول) را برای همه سرمایهگذاریها بالا میبرد. برای نمونه یک سهام سفتهبازیمحور کمتر جذاب است وقتی میتوانید 5% از یک ورقه قرضه خزانهداری بگیرید.
- زمین بازی پول هوشمند است: حرکتهای صندوقهای بازنشستگی و بانکهای مرکزی در این بازار، مدتها قبل از رسیدن به خیابان اصلی، سیگنال تغییرات اقتصادی بلندمدت را میدهد.
- درآمد قابل اعتماد برای اهداف زندگی: برای بازنشستگی یا هر هدفی که نیاز به جریان نقدی قابل پیشبینی دارد، اوراق قرضه پرداختهای کوپنی را فراهم میکنند که سود سهام بیثبات سهام نمیتواند به طور قابل اعتمادی وعده دهد.
یک سرمایهگذار معمولی چگونه میتواند مشارکت کند؟
برای مشارکت نیازی نیست که یک معاملهگر گلدمن ساکس باشید. چرا؟ چون ساده است.
چون بازار آمریکا از جمله توسعهیافتهترین آنها است و بزرگترین اقتصاد دنیا است، مثالهای زیر از این کشور آورده ایم:
- صندوقهای قابل معامله در بورس (ETF) و صندوقهای سرمایهگذاری مشترک اوراق قرضه (سادهترین راه): صندوقهایی مانند BND (صندوق کل بازار اوراق قرضه ونگارد) یا AGG (صندوق کل اوراق قرضه آمریکا آیشارز) به شما امکان را میدهد که میدهند سهمی از هزاران ورقه قرضه را در یک معامله بخرید. این سادهترین راه برای دستیابی فوری به تنوعبخشی است.
- TreasuryDirect (راه مستقیم): میتوانید اوراق قرضه، اسناد و قبضهای خزانهداری آمریکا را مستقیماً از دولت در TreasuryDirect.gov، بدون کارمزد خریداری کنید. این روش برای خرید و نگهداری تا سررسید است.
- از طریق کارگزاری خود (برای اوراق انفرادی): اکثر کارگزاریها به شما امکان خرید اوراق شرکتی یا شهرداری را میدهند، اما حداقل مبالغ بالا است (1000 تا 5000 دلار برای هر ورقه) و تحقیق در مورد آن پیچیده است.
یک هشدار حیاتی: استراتژی به جای زمانبندی
رابطه معکوس را به خاطر بسپارید. اگر یک صندوق اوراق قرضه را وقتی نرخ بهره 1% است بخرید و نرخها به 5% برسند، ارزش بازار صندوق شما در کوتاهمدت کاهش خواهد یافت. افق زمانی مهم است: اگر در 1 تا 2 سال آینده به پول نیاز دارید، این نوسان میتواند پُرریسک باشد. اما اگر برای 10+ سال سرمایهگذاری میکنید، نوسانات قیمت کوتاهمدت کمتر اهمیت دارد — بازده صندوق در طول زمان بهرهمرکب خواهد شد. شما فقط در صورتی یک بازده را تضمین میکنید که یک ورقه قرضه انفرادی را تا سررسید نگه دارید.
نتیجهگیری: لنز مالی جدید شما
بازار 140 تریلیون دلاری اوراق قرضه یک موضوع تخصصی برای بازیگران داخلی وال استریت نیست. این اقیانوس عمیق و وسیع زیر امواج متلاطم بازار سهام است. این موتور خاموش سرمایه جهانی است، تعیینکننده واقعی قیمت پول است، و نهایت معیار سنجش ترس و طمع اقتصادی.
لازم نیست یک معاملهگر اوراق قرضه شوید. اما با درک نیروهای آن، اکنون از یک لنز قدرتمند برخوردارید. دیگر فقط شاخص سهام را تماشا نمیکنید؛ میتوانید درک کنید چرا پول حرکت میکند، کجا امنیت در طوفان نهفته است، و چگونه قدرتمندترین جریانهای مالی جهان واقعاً جریان دارند.
