اتریوم بلاکچین قدرتمند است. بیت‌کوین طلای دیجیتالی است. اما؛ هر دو با مشکل سرعت پایین تراکنش و کارمزد تراکنش بالا روبرو است. و همین‌طور دیگر شبکه‌ها نیز دارای کم‌بودی‌هایی است. یک بلاکچین لایه 2 نه‌تنها که مشکلات آنها را کم می‌کند — بلکه جایگاه آنها را در دنیای کریپتو نیز ثابت می‌کند.
برای روشن ساختن لایه دو؛ این پُست تمرکز آن روی لایه‌های دوم بیت‌کوین و اتریوم است. پس از خواندن این پُست شما معلومات کافی دریافت می‌کنید که لایه‌های دوم را شناسایی و احتمالا از آن استفاده ببرید.
راهکار بلاکچین لایه 2 چیست؟
بلاکچین‌های لایه 2 — پروتکل‌های فن‌آوری است که روی بلاکچین لایه 1 مانند اتریوم و بیت‌کوین ساخته می‌شود. هدف از ساخت راهکار بلاکچین لایه 2 افزایش سرعت تراکنش، هزینه کم‌تر، و پُل میان یک شبکه لایه 1 با دیگر بلاکچین‌ها است — بدون اینکه به تمرکززدایی و امنیت شبکه آسیب برساند.
در بلاکچین‌های مانند اتریوم و بیت‌کوین سرعت تراکنش خیلی پایین است. برای نمونه بلاکچین اصلی بیت‌کوین فقط 7 تراکنش و اتریوم فقط 15 تراکنش را در یک ثانیه می‌تواند پردازش کند. این سرعت پایین سبب گردیده است که کاربران برای پردازش سریع کارمزد تراکنش بیش‌تر پرداخت کند. به زبان دیگر: کارمرزد تراکنش را بالا برده است.
اما؛ فقط رول‌آپ‌ها (با توجه به رصد L2Beat) بیش از 12 برابر چین اصلی تراکنش‌ها را پردازش می‌کند.
راهکار لایه 2 بلاکچین این مشکل را با انتقال دادن تراکنش‌ها بیرون از بلاکچین اصلی کاسته است — بدون اینکه تمرکزدایی و امنیت شبکه آسیب برساند.
چگونه؟
شبکه لایه 2 چگونه کار می‌کند؟
برای توضیح این مساله از یک مثال کار می‌گیریم. در این مثال از لایه دوم آربیتروم و لایه اول اتریوم استفاده می‌کنیم.
تصور کنید که شما می‌خواهید با هزینه کم‌تر و سریع‌تر اتریوم به دوست خود بفرستید. بلاکچین اصلی اتریوم (لایه 1) سرعت تراکنش آن کم و کارمزد تراکنش ارز دیجیتال در آن زیاد است.
در چنین شرایط شما می‌توانید از لایه دوم (آربیتروم) استفاده کنید.
بار اول، شما اتریوم روی بلاکچین آربیتروم به دوست خود ارسال می‌کنید. تراکنش شما در این شبکه سریع و ارزان ثبت می‌گردد. و دوست شما سریع دریافت می‌کند.
دوم، شبکه آربیتروم پس از مدتی، تراکنش‌ها را بستگی بندی کرده و تحویل شبکه اصلی اتریوم (لایه 1) می‌دهد. اینگونه، اتریوم شما اتریوم است. اما، سریع و ارزان‌تر تراکنش شما ارسال شده است.
مقایسه لایه 1 و لایه 2: فرق آن در چیست؟
یک راهکار بلاکچین لایه 2 جایگزین لایه 1 نمی‌شود — بلکه آن را تکمیل می‌کند. چطوری؟ با افزایش موثریت، کاهش هزینه‌ها، و توسعه اپلیکشن‌های که بر بنیاد امن و غیرمتمرکز ساخته شده است.
شما می‌توانید خلاصه تفاوت‌های لایه اول و لایه دوم بلاکچین را در جدول زیر ببینید.
| ویژگی | لایه 1 | لایه 2 |
|---|---|---|
| پروتکل | پروتکل بلاکچین پایه مانند بیت‌کوین و اتریوم | یک پروتکل لایه دومی ساخته شده روی بلاکچین لایه 1 |
| پردازش تراکنش‌ها | تراکنش‌ها مستقیم روی بلاکچین و آن‌چین پردازش می‌کند. | تراکنش‌ها را بیرون از بلاکچین اصلی بسته‌بندی کرده و خلاصه آن را به‌طور متناوب تحویل بلاکچین 1 می‌کند |
| امنیت | امنیت و تمرکززدایی به قیمت مقیاس پذیری و کارمزد تراکنش اولویت بندی می‌کند. | تمرکز روی ارتقا مقیاس‌پذیری بدون آسیب به تضمینات امنیت لایه 1 |
| سرعت | معمولا با سرعت کم‌تر و با هزینه بیش‌تر تراکنش‌ها را پردازش می‌کند | معولا سریع‌تر و با هزینه کم‌تر تراکنش‌ها را پردازش می‌کند. |
چرا به لایه 2 نیاز است؟
اتریوم پلتفرم پیش‌تاز اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز است. و بیت‌کوین از دید کاربران، طلای دیجیتالی است.
اتریوم و بیت‌کوین مانند دیگر بلاکچین‌ها سِه هدف عمده دارد که باید به آن دست یابند: امنیت، تمرکززدایی و مقیاس‌پذیری
این دو شبکه به امنیت و تمرکززدایی دست یافته است. اما؛ به دلیل افزایش روزافزون کاربران و سرمایه‌گذراران ارز دیجتیال نتوانسته است که به مقیاس‌پذیری دست یابند. اتریوم فقط 15 تراکنش و بیت‌کوین فقط 7 تراکنش را در یک ثانیه می‌تواند پردازش کند. با این مقیاس کریپتو مورد قبول کاربران نیست.
(مقیاس‌پذیری به معنای توانایی پاسخگویی به‌خاطر افزایش میزان بار کاری است.)
به همین دلیل؛ برای دستیابی به مقیاس‌پذیری، توسعه‌دهندگان را مجبور ساختند که فراتر از لایه 1 بلاکچین دنبال راه حل باشند. راه حل، در عین زمان که مقیاس‌پذیر است نباید تمرکز زدایی و امنیت را قربانی کند.
توسعه دهندگان بلاکچین لایه 2 را به عنوان راه حل پیدا کردند. برای نمونه؛ ZK-Rollups می‌تواند 10٬000 تراکنش را در یک ثانیه پردازش کند. حالا شما خود محاسبه کنید که چه تغییری در مقیاس آمده است.
یک شبکه لایه 2 فشار بار کاری لایه 1 را — با انتقال پردازش تراکنش‌ها خارج از شبکه اصلی (لایه 1) کم می‌کند. در عین حال، محیط بدون اعتماد، امنیت، و تمرکززدایی حفظ می‌گردد.
منظور از <خارج از شبکه> بیرون از شبکه اصلی اتریوم است — نه آفلاین.
در نتیجه: مقیاس‌پذیری توسط لایه 2 بدست می‌آید بدون اینکه امنیت شبکه را به خطر بیندازد و یا اینکه قدرت شبکه متمرکز شوند.
موارد استفاده بلاکچین لایه 2
بلاکچین‌های که سرعت پردازش تراکنش آنها زیاد است، ممکن است نیاز به لایه دوم نداشته باشند. و موارد که زیر ذکر کردیم در شرایط لازمی است سرعت تراکنش بلاکچین اصلی مانند اتریوم و بیت‌کوین مانند لاک پُشت است — نه چیتا.
- پراخت‌ها — پرداخت‌های ریز (Micropayments) با لایه 2 ممکن می‌گردد. چرا؟ چون سریع و ارزان است.
- صرافی‌های غیر متمرکز (DEX) — به دلیل اینکه معامله در صرافی غیرمتمرکز آن‌چین اتفاق می‌افتد نیاز است که سرعت تراکنش‌ها زیاد و کم هزینه باشند. اگر تراکنش در وقت مناسب تکمیل نگردد، ممکن است که بازار خیلی سقوط یا صعود کند که استفاده از این نوع صرافی را بی‌فایده می‌سازد.
- گیمینگ — محصولات داخل گیم ارزان است. و گیمر حوصله 15 دقیقه‌ای برای تکمیل یک تراکنش ندارد. حاضر هم نیست که 10 دالر فقط کارمزد تراکنش برای یک محصول داخل گیم پرداخت کند. لایه 2 فروش محصولات گیم را ممکن می‌سازد.4
- دیفای — سیستم مالی غیرمتمرکز برای خدمات مالی مانند قرض‌دهی و قرض گیری است. لایه 2 سرعت تراکنش، و قرض‌دهی و قرض‌گیری را ممکن می‌سازد.
چالش‌های بلاکچین لایه 2
بعضی از چالش‌های بلاکچین لایه دو را در اینجا آورده‌ایم. این لیست تکمیل نیست. می‌تواند بیش‌تر و هر روز به آن اضافه گردد.
- تعامل‌پذیری شکسته — لایه‌های 2 متعدد رول‌آپ متقاطع را سخت می‌سازد. منظور از رول‌آپ متقاطع ارتباط گیری بین لایه‌ها است. پُل سازی بین لایه‌های 2 می‌تواند آهسته، هزینه‌بر، و ریسکی باشند.
- موازنه‌های امنیتی — بعضی از لایه‌های دو، مانند آپتیمیسم و آربیتروم ون، از مرتب‌‌کننده‌های متمرکز استفاده می‌کند. این می تواند یک نقطه ناکامی باشند. در ضمن، هر اندازه که لایه اضافه گردد به همان میزان ریسک امنیتی افزایش پیدا می‌کند.
- پیچیدگی افزوده — بدون شک لایه‌های جدید به پیچیدگی اضافه می‌کند. توسعه‌دهندگان در چنین شرایط مجبور است که به دنبال ابزار، چوکات، مفاهیم، و… باشند که نیازمند کار بیش‌تر است.
- تقسیم‌بندی نقدینگی — تقسیمات اتریوم یا بیت‌کوین روی چندین لایه از بلاکچین نقدینگی را کاهش داده و موثریت را کاهش می‌دهد.
- وابستگی به لایه 1 — لایه‌های دوم به دلیل اینکه برای امنیت وابسته لایه اول است، ازدحام در لایه اول باعث مشکلات در عملکرد لایه دوم می گردد.
- دسترسی به اطلاعات — با استفاده از لایه‌های دو — مانند استارایکس — شما نمی‌توانید تراکنش خود را فوری روی بلاکچین اتریوم (لایه 1) بررسی کنید.
انتقال توکن از لایه یک به لایه دو
برای استفاده از بلاکچین لایه 2، شما باید باید اول از لایه 1 دارایی خود را انتقال دهید.
تصور کنید که شما اتریوم از بلاکچین لایه یک اتریوم به لایه دو آربیتروم انتقال می‌دهید.
برای این کار شما دو گزینه دارید: استفاده از یک صرافی متمرکز و استفاده از بریج.
استفاده از یک صرافی متمرکز ساده است. شما بار اول اتریوم به یک صرافی مانند بایننس یا کوکوین انتقال می‌دهید. سپس اتریوم به والت لایه دو برداشت کنید. این گزینه برای افرادی که حساب صرافی متمرکز دارند پیش‌نهاد می‌شود و ریسک کمتری دارند.
گزینه دوم استفاده از یک بریک مانند بریج آربیتروم است. در این روش، شما کیف پول خود را که دارای اتریوم است به یک بریج وصل می‌سازید. سپس، مراحل پیشنهادی را دنبال کرده و انتقال دارایی شما تکمیل می‌گردد. البته این روش سخت‌تر و زمان‌گیر است. ممکن است که روزها زمان ببرند تا دارایی شما از لایه یک به لایه دو انتقال پیدا کنید.
پنج معروف‌ترین لایه دو اتریوم و بیت‌کوین
در این پُست با جزییات لایه‌های دوم اتریوم و بیت‌کوین را شرح نمی‌دهیم. فقط نام می‌بریم. شرح کامل مانند نقاط قوت و ضعف و چگونگی کارکرد آن نیازمند نوشته جداگانه است.
پنج مشهورترین لایه دو بیت‌کوین
- لایتنینگ نتورک (Lightning Network) — سریع، ارزان و نامناست برای قراردادهای هوشمند
- استکس (Stacks) — قراردادهای هوشمند و اپلیشن‌های غیرمتمرکز روی بیت‌کوین
- روت‌استاک (RootStock) — قراردادهای هوشمند روی بیت‌کوین سازگار با ماشین مجازی اتریوم
- میرلین چین (Merlin Chain) — سریع، ارزان و پشتیبانی از ان‌اف‌تی، سوشیال‌فای و ادغام هوش مصنوعی
- لیکوید نتورک (Liquid Network) — با ویژگی‌های حفاظت از حریم خصوصی، صدور توکن، و پشتیبانی از استیبل کوین
پنج مشهورترین لایه دو اتریوم
- آربیتروم (Arbitrum) — توان عملیاتی بالا، سازگار با ماشین مجازی اتریوم، و اکوسیستم قوی دیفای
- بیس (Base) — تراکنش سریع، کارمزد تراکنش پایین، و مناسب برای توسعه‌دهندگان
- آپتیمیزم (Optimism) — امنیت بالا درجه اتریوم، هزینه تراکنش بالا ، و قابل شخصی سازی برای حکومت‌داری و اقتصاد
- زی‌ک‌سینک (zkSync) — امنیت بالا و کارمزد پایین
- استارک‌نت (StarkNet) — مقیاس‌پذیری محاسباتی بالا و پشتیبانی از قراردادهای هوشمند پیچیده
گپ‌های آخر
بلاکچین دارای معضل سه‌گانه است: امنیت، تمرکززدایی، و مقیاس‌پذیری. اتریوم و بیت‌کوین در امنیت و تمرکززدایی فوق‌العاده موفق بودند. اما؛ در مقیاس‌پذیری روی بلاکچین اصلی (لایه یک) نسبت به بلاکچین‌های جدید خیلی عقب مانده است.
بلاکچین لایه 2 آمده است که معضل مقیاس‌پذیری را حل کند. پس از افزایش موفقانه مقیاس‌پذیری مشکلات دیگر مانند کارمزد تراکنش بالا خودکار حل می‌گردد.
